Mevzuata göre atamaya yetkili amir kimdir, hangi yetkilere sahiptir ve disiplin süreçlerinde nasıl bir rol üstlenir? İşte detaylar...
ATAMAYA YETKİLİ AMİR KİMDİR?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda “atamaya yetkili amir” ve “atamaya yetkili makam” kavramlarına sık sık yer verilmesine rağmen, bu unvanın kimleri kapsadığı doğrudan tek bir maddede sayılmamıştır. Mevzuat sistematiği içinde atamaya yetkili amir; atama usul ve esaslarını düzenleyen kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliklerle kendisine açıkça atama yetkisi verilen kişi veya makam olarak tanımlanmaktadır. Bu yönüyle atamaya yetkili amirlik, sadece personelin göreve başlatılması değil; disiplin, terfi, görevden uzaklaştırma ve göreve iade gibi kritik süreçleri de kapsayan geniş bir idari yetki alanıdır.
CUMHURBAŞKANININ ATAMA YETKİSİ
10 Temmuz 2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, atama yetkileri bakımından temel düzenleme niteliğine sahiptir. Bu düzenlemeye göre, Anayasa’nın 104. maddesi uyarınca yürütme yetkisine sahip olan Cumhurbaşkanı, aynı zamanda atamaya yetkili amir sıfatını da haizdir.
Kararnamenin ekli cetvellerine göre; Cumhurbaşkanı, (I) sayılı cetvelde yer alan kadro ve pozisyonlara Cumhurbaşkanı kararıyla, (II) sayılı cetvelde yer alanlara ise Cumhurbaşkanı onayıyla atama yapmaktadır. Bu cetveller dışında kalan görevler için atama yetkisi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Bakanlar veya ilgili mevzuatla yetkilendirilmiş amirler tarafından kullanılmaktadır.
BAKANLAR, VALİLER VE DİĞER AMİRLERİN YETKİLERİ
Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan atanmayan kadrolar bakımından atamaya yetkili amir sıfatı; bakanlıklarda bakanlara, taşra teşkilatında ise valilere ve kaymakamlara aittir. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’na göre il merkezinde görev yapan memurlar açısından vali, ilçelerde görev yapanlar açısından ise kaymakam atamaya yetkili amir konumundadır.
Bakanlar ve Cumhurbaşkanı Yardımcısı, kendilerine tanınan bu yetkiyi gerekli gördükleri durumlarda alt kademedeki yöneticilere devredebilmektedir. Ancak bu devir, mevzuatta öngörülen sınırlar içinde mümkündür.
ATAMAYA YETKİLİ AMİRİN YETKİLERİ NELER?
Atamaya yetkili amir, sadece atama işlemleriyle sınırlı olmayan önemli disiplin yetkilerine de sahiptir. 657 sayılı Kanun’un 126. maddesine göre; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, disiplin kurulu kararı alındıktan sonra atamaya yetkili amir tarafından verilmektedir. İl disiplin kurulu kararlarına dayanan hallerde ise bu yetki valiler tarafından kullanılmaktadır.
Bunun yanı sıra, devlet memurluğundan çıkarma cezası doğrudan amir tarafından değil; amirin talebi üzerine yüksek disiplin kurulları tarafından karara bağlanmaktadır. Ancak yüksek disiplin kurulunun cezayı reddetmesi halinde, atamaya yetkili amir farklı bir disiplin cezası uygulama veya ceza verilmemesine karar verme hakkına sahiptir.
CUMHURBAŞKANININ DİSİPLİN AMİRLİĞİ SIFATI
30 Nisan 2021 tarihli Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği, Cumhurbaşkanına önemli bir yetki daha tanımıştır. Yönetmeliğin 5. maddesine göre Cumhurbaşkanı, tüm kamu idarelerinde görev yapan bütün memurlar hakkında disiplin amiri sıfatına sahiptir. Bu yetki, uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını kapsamakta; daha ağır cezalar ise disiplin kurulları ve yüksek disiplin kurulları aracılığıyla yürütülmektedir.
Düzenleme, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişle birlikte yürütme yetkisinin tek elde toplanmasının doğal bir sonucudur.
ATAMAYA YETKİLİ AMİRİN DİĞER YETKİLERİ
Mevzuat uyarınca atamaya yetkili amirler; aday memurların asil memurluğa atanması, adaylık sürecinde başarısız olanların görevine son verilmesi, göreve başlamayan memurların atamalarının iptali, kademe ve derece ilerlemeleri ile disiplin cezalarının özlük dosyasından silinmesi gibi işlemleri de yürütme yetkisine sahiptir. Bu yönüyle atamaya yetkili amir, kamu personel rejiminin en kritik idari aktörlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.
Mevcut mevzuata birlikte bakıldığında, atamaya yetkili amir kavramının hem atama hem de disiplin süreçlerinin merkezinde yer aldığı görülmektedir. Cumhurbaşkanı, bakanlar, valiler ve diğer yetkili amirler; görev yaptıkları teşkilat yapısı ve kadro türüne göre bu yetkileri kullanmaktadır. Atamaya yetkili amirlik, kişiye değil makama bağlı bir yetki olup, kamu hizmetlerinin düzenli ve hukuka uygun şekilde yürütülmesi açısından temel bir idari mekanizma olarak uygulanmaktadır.
