Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), mesleki etik ilkelerin temel metinlerinden biri olan Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’ni ikinci kez güncelledi. Dijital gazetecilik, yapay zekânın medyada kullanımı, adil dijital ortam ve unutulma hakkı gibi çağın ihtiyaçlarına karşılık gelen başlıklar, yeni bildirgeye eklendi.
Ocak 2025’te başlatılan güncelleme süreci, TGC Yönetim Kurulu’nun aldığı kararla yürürlüğe girdi. Başkan Vekili Doğan Şentürk ve Genel Sekreter Sibel Güneş’in koordinatörlüğünde oluşturulan Meslek İlkelerini İzleme Komisyonu, akademisyen ve medya temsilcilerinden oluşan geniş bir ekiple çalışmaları sürdürdü.
Uzman isimler komisyon çatısı altında buluştu
Komisyona, iletişim akademisyeni Prof. Dr. Yasemin Giritli İnceoğlu başkanlık etti. Komisyonun sekreterliğini deneyimli medya ombudsmanı Faruk Bildirici yürütürken, üyeler arasında Milliyet Gazetesi Okur Temsilcisi Belma Akçura, Cumhuriyet Kitapları İçerik Editörü Ümit Aslanbay ve T24 yazarı Tuğrul Eryılmaz yer aldı.
Hazırlanan taslak, 4 Nisan 2025’te TGC üyelerinin görüşüne sunuldu. Üyelerden gelen öneriler doğrultusunda revize edilen bildirge, 29 Nisan 2025 tarihinde düzenlenen TGC Olağan Genel Kurulu’nda oylanarak kabul edildi.
Yeni yönetim kuruluyla birlikte yürürlüğe girdi
Bildirge, TGC’nin 29-30 Nisan tarihlerinde yapılan genel kurulunda seçilen yeni yönetim kurulunun ilk icraatlarından biri olarak yürürlüğe alındı. Yönetim kurulu şu isimlerden oluştu:
-
Başkan: Vahap Munyar
-
Başkan Vekili: Doğan Şentürk
-
Başkan Yardımcısı: İhsan Yılmaz
-
Genel Sekreter: Sibel Güneş
-
Genel Sayman: Hakan Güldağ
-
Genel Sekreter Yardımcıları: Nuray Karagöz, Uğur Güç
-
Yönetim Kurulu Üyeleri: Pınar Aktaş, Göksel Göksu, Atilla Dişbudak, Zeynep Lüle
Yeni ilkeler: Dijital medya, yapay zekâ ve unutulma hakkı
Güncellenen bildirgeyle birlikte, gazetecilik ilkeleri dijital çağın gerekliliklerine uyarlanmış oldu. Özellikle dijital medya etiği, adil dijital ortam, yapay zekâ teknolojilerinin gazetecilikteki yeri ve unutulma hakkı gibi güncel konular bildirgeye eklendi.
Bildirge, yalnızca etik kılavuz olarak değil, iletişim fakülteleri ve liselerinde bir eğitim aracı olarak kullanılmakta; ayrıca gazetecilerle ilgili yargılamalarda mahkemeler tarafından dayanak belge olarak kabul edilmektedir.
Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'ne yeni eklenen başlıklar şöyle yer alıyor:
"Dijital Medya: Gazeteci, dijital platformlarda mesleki kimliğine uygun davranmalı ve etik kuralları ihlal eden içerikler üretmekten kaçınmalıdır. 'Tık avcılığı' yapmamalı, yanıltıcı içerik üretmemelidir. Kaynağı belirsiz ve doğrulanmamış bilgiler yayınlamamalıdır.
Adil Dijital Ortam: Gazetecinin ifade özgürlüğü ve editoryal bağımsızlığı, dijital mecralarda güvence altına alınmalı; bu platformlarda da halkın haber alma hakkını kullanılabilmesi için içerik ve telif dağıtımı adil olmalı, belirli gruplara ayrıcalık tanınmamalıdır. Algoritmalar, kamu yararı ile temel hak ve özgürlükleri gözetmeli, nesnel ve şeffaf olmalı; adil rekabeti bozacak unsurlar içermemelidir. Veri güvenliğinin korunması için evrensel standartlara uygun önlemler alınmalı, kişisel verilerin gizliliği sağlanmalı; gazeteciler 'korsan saldırılara' karşı korunmalıdır. Bilgiye erişimde haksız ve hukuksuz kısıtlamalara gidilmemeli; istisnai durumlarda başvurulabilecek erişim engellemeleri ve yayın yasakları, özgürlükleri sınırlandırmamalıdır. Dijital ortamlardaki her yayının, bireylerin yaşamını etkileyecek dijital ayak izi oluşturacağı dikkate alınarak, sorumluluk bilinciyle davranılmalıdır. Gazetecilik ürünleri, düzenli olarak arşivlenmeli, erişime engellenenler ve herhangi bir nedenle yayından kalkan veriler de sadece araştırmacılar, hukukçular ve gazetecilere açık olmak üzere 'Ulusal Dijital Hafıza Merkezi'nde korunmalıdır. Teknoloji şirketleri, dijital enformasyon alanının sağlıklı işleyebilmesi için gazetecilik örgütleri ve medya ile iş birliğine zorlanmalıdır.
Yapay Zekâ: Gazeteci, yapay zekâ teknolojilerini, etik ve yasal sınırlar doğrultusunda kullanmalıdır. Yapay zekâ destekli haber, yazı, fotoğraf, video, grafik, tasarım gibi her türlü içerik üretimini, editörlerin nihai kontrolü ve denetimi altında yürütmelidir. Gazeteci, yapay zekâ kullanarak gerçeğe aykırı içerik üretmemeli; oluşturulan tüm içeriklerde 'hangi yapay zekâ programı tarafından üretildiği'ni mutlaka belirtmeli; yapay zekâ programına verdiği komutları saklamalıdır. Medya kuruluşları, yapay zekâ teknolojilerinin kullanımı konusunda gazetecilerin ifade özgürlüğü ile halkın haber alma hakkının korunmasını gözeten yayın ilkeleri geliştirmelidir.
Unutulma Hakkı: Gazeteci, 'dijital hafızada yer alan kişisel verilerin silinmesini isteme hakkı' olarak tanımlanan unutulma hakkını sağlarken, medya özgürlüğü ile bireyin mahremiyetini dengeli bir şekilde gözetmelidir. Özel hayatın gizliliğini veya kişisel hakları ihlal eden, etik kurallara aykırı ve yasa dışı yöntemlerle elde edilmiş, güncelliğini yitirmiş, kamu yararına katkısı kalmamış, hakaret, ayrımcılık ve nefret söylemi içeren, yanlış ve yanıltıcı nitelikteki haber, yazı ve görüntüleri silmelidir. Ancak kamu yararını ve güncelliğini sürdüren, ünlü ve politik kişilerle ilgili olan, tarih, edebiyat, sanat, hukuk ve bilimsel açıdan veri niteliği bulunan, yargı süreçlerini aktaran gerçeğe uygun verileri korumalıdır."
