Evliyafakı, muharebe sırasında hattın en kritik mevzilerinden biri olarak öne çıkmış; yaşanan yoğun çatışmalar neticesinde şehit düşen altı Samsunlu asker, köy mezarlığına defnedilmişlerdir. Mahalle kimliği ve mezarların özenle korunması, yerel halkın vatan sevgisini ve şehitlere duyduğu saygıyı yansıtmaktadır.
ŞEHİT ASKERLERİN KİMLİKLERİ
Şehitlerin kimlikleri şöyle:
Aziz oğlu Ahmet – Kadiroğullarından, 1896 doğumlu, Samsun Ladik Ahmetsaray
Hüseyin oğlu İsmail – Çırakoğullarından, 1899 doğumlu, Samsun Akalan
Kamil oğlu Arif – 1899 doğumlu, Samsun Ladik Nusretli
Mehmet oğlu Kadir – Süleymanoğullarından, 1896 doğumlu, Samsun Merkez Müzmüllü
Mehmet oğlu İshak – Çerkes Oğullarından, 1894 doğumlu, Samsun Ladik Kabacagöz
Veysel oğlu Şerif – Kahyaoğullarından, 1898 doğumlu, Samsun Ladik İnöz
ANMA GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Mezarlık, her yıl 13 Eylül'de gerçekleştirilen anma törenleriyle hatırlanıyor. Özel günlerde mahalle halkı, şehitlerin kabirlerini büyük bir titizlikle ziyaret ediyor ve bakımını aksatmadan sürdürüyor. Bu gelenek, hem milli hafızayı canlı tutuyor hem de vefa duygusunu kuşaktan kuşağa taşıyor.
SAVAŞIN TARİHİ DÖNÜM NOKTASI
23 Ağustos – 13 Eylül 1921 tarihleri arasında süren meydan muharebesi, Türk ordusunun stratejik savunma başarısı olarak tarihe geçmiştir. Mustafa Kemal Paşa'nın “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır” emriyle yürütülen savunma hattı, Ankara’nın düşmesini engellemiş ve Milli Mücadele’nin seyrini tamamen değiştirmiştir.
Sakarya’daki zafer sonrasında elde edilen diplomatik kazanımlar, Kars Antlaşmasıyla taçlanmış ve Türk ordusu kısa süre içinde Büyük Taarruz'a giden yola hazır hale gelmiştir.
MİLLİ MÜCADELEDE SAMSUN’UN ROLÜ
Samsun, 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya ayak basmasıyla Milli Mücadele'nin başlangıç noktası olmuş; savaş boyunca insan gücü, erzak ve mühimmat temininde kritik bir lojistik merkez olarak rol oynamıştır. Ladik, Bafra, Çarşamba ve Vezirköprü gibi ilçelerden gönüllü askerler cepheye katılmış; bu altı şehit de Samsun’un bu bağlılığının simgesi haline gelmiştir.