Oyuncu Berna Laçin’in geçtiğimiz günlerde X (eski adıyla Twitter) platformunda yaptığı “Bir arkadaşım ChatGPT ile zayıflamış, iyi mi?” paylaşımı, dijital araçların diyet konusundaki etkisini yeniden gündeme taşıdı. Laçin’in paylaşımına yapılan yüzlerce yorumda, birçok sosyal medya kullanıcısının profesyonel destek almaksızın yapay zekadan aldığı diyet listeleriyle kilo vermeye çalıştığı görülüyor. Peki bu yöntem ne kadar doğru?
Uzmanlar Uyarıyor: “Kişisel Değil, Riskli”
Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölüm Başkanı Doç. Dr. Binnur Okan Bakır, kilo verme sürecinde kullanılan yapay zeka önerilerinin, geçmişte internetten veya gazete köşelerinden alınan listelerden pek de farklı olmadığını belirtti. “Obezite; genetik, çevresel, hormonal ve psikolojik birçok etkene bağlı olarak gelişen karmaşık bir hastalıktır. Sadece az yemek ve çok hareket etmekle çözülecek kadar basit değildir” diyen Doç. Dr. Bakır, bu süreçte kişinin tıbbi geçmişinin, yaşam tarzının ve bireysel ihtiyaçlarının göz önüne alınması gerektiğini vurguladı.
Diyet Kişiye Özeldir, Yapay Zeka Genelleme Yapar
Beslenme ve Diyetetik Uzmanı Doç. Dr. Ayhan Dağ ise, yapay zeka sistemlerinin doğru sonuçlar üretebilmesi için yüksek miktarda güvenilir veriye ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. Ancak bu verilerin çoğu zaman kişiye özel detayları içermemesi, genel geçer sonuçlara ve potansiyel sağlık risklerine neden olabiliyor.
Doç. Dr. Dağ: “Diyet tıpkı parmak izi gibidir; kişiye özgüdür. Yaş, cinsiyet, kilo, boy, kronik hastalıklar, fiziksel aktivite seviyesi gibi pek çok faktör bu süreci belirler. Yapay zeka tüm bu verileri bilmeden önerilerde bulunuyor.”
ChatGPT Ne Diyor?
Deneysel olarak ChatGPT’ye "Karın bölgemdeki yağlardan nasıl kurtulurum?" sorusu yöneltildiğinde, genel sağlık tavsiyeleri sıralanıyor. Şeker ve işlenmiş gıdalardan uzak durmak, protein ve lif açısından zengin besinlere yönelmek, düzenli egzersiz yapmak, stres yönetimi ve kaliteli uyku gibi öneriler dikkat çekiyor. Ancak bu öneriler her bireyin farklı fizyolojik ve sağlık koşullarına sahip olduğu gerçeğini göz ardı ediyor.
ChatGPT ayrıca kullanıcı ısrar ederse, sabah kahvaltısından akşam yemeğine kadar ayrıntılı bir örnek diyet listesi de sunabiliyor. Fakat bu listenin kime ne kadar uygun olduğu belirsiz.
Peki Bu Durum Ne Gibi Riskler Taşıyor?
Yapay zeka önerileriyle zayıflamaya çalışan bireylerin, tıbbi değerlendirme süreci olmadan uyguladıkları bu planlar; besin eksiklikleri, kan şekeri dengesizlikleri, tansiyon sorunları ve bağışıklık sisteminde zayıflamalar gibi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Ayrıca bazı bireylerde görülebilecek yeme bozuklukları, obsesyonlar ve psikolojik problemler de bu süreçte tetiklenebiliyor.
Doç. Dr. Bakır, “Bu süreçte odaklanmamız gereken sonuç değil, süreçtir. Kısa vadeli çözümler başarı anlamına gelmez. Kalıcı davranış değişiklikleri ve sürekli izlem gereklidir” diyerek uzun vadeli planların önemine dikkat çekiyor.
Diyetisyen Yerine Yapay Zeka mı?
Uzmanlara göre bu sorunun cevabı net: Hayır. Diyetisyen desteği olmadan sadece yapay zeka önerileriyle ilerlemek, tıpkı kulaktan dolma bilgilerle diyet yapmak kadar risklidir. Doç. Dr. Dağ, "Yapay zeka bir yardımcı araç olabilir ama uzman değerlendirmesi ve sürekli takip olmadan, bu araçların sunduğu veriler sağlığınızı tehlikeye atabilir" diyerek sözlerini tamamladı.
Teknoloji Yardımcıdır, Uzman Yerine Geçemez
Yapay zeka sistemleri, genel sağlık tavsiyelerinde bulunabilir; ancak kişisel, sürdürülebilir ve güvenli bir kilo kaybı süreci, ancak diyetisyen eşliğinde planlanabilir. Sosyal medyada paylaşılan başarı hikâyeleri ne kadar cezbedici olursa olsun, unutulmamalıdır ki herkesin vücut yapısı ve ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle, kilo verme sürecinde yapay zekayı sadece bilgi destek aracı olarak görmek; asıl güvenli rehberliği profesyonel sağlık uzmanlarından almak gerekmektedir.
