Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın destekleriyle düzenlenen Medya, Kültür Sanat ve Turizm Buluşmaları kapsamında Bitlis’e gelen gazeteciler, Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı ve Ahlat Müzesi’ni ziyaret etti. Ziyaret sırasında gazetecilere bilgi veren Ahlat Müze Müdürlüğü’nde görevli Uzman Sanat Tarihçisi Cemil Gürbüz, bölgenin tarihi dokusuna dair önemli açıklamalarda bulundu.
“Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı 210 dönümlük bir alanı kapsıyor”
Ziyaret sırasında konuşan Cemil Gürbüz, “Ben Cemil Gürbüz, Ahlat Müze Müdürlüğü’nde uzman sanat tarihçisiyim. Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı, 210 dönümlük bir alanı kapsıyor. Bugüne kadar burada 9 binin üzerinde mezar tespit edildi. Bu mezarların tamamı Müslüman mezarlarıdır. Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı, dünyanın en büyük Müslüman mezarlıklarından biri olarak kabul ediliyor” dedi.
“Üç farklı ölü gömme geleneği tespit ettik”
Gürbüz, mezar tiplerine ilişkin açıklamalarında, “Mezar tiplerine baktığımızda, üç farklı ölü gömme geleneğiyle karşılaşıyoruz. Birincisi şahideli mezarlar, ikincisi şahidesiz mezarlar ve üçüncüsü ise akıt adı verilen, Orta Asya’dan gelen oda mezar geleneğine ait olanlardır” ifadelerini kullandı.
“Ahlat taşı kolay işlenebilirliği sayesinde dikkat çekiyor”
Mezar taşlarının yapımında kullanılan malzeme ve süslemelere de değinen Gürbüz, “Şahideli mezarlar genellikle Ahlat taşı kullanılarak yapılmıştır. Bu taşlar, çıkarıldıkları ilk anda yumuşak oldukları için kolayca işlenebilmekte ve bu sayede bitkisel ve geometrik süslemelerle bezeli zengin örnekler ortaya çıkmaktadır. Taşların dış yüzeyinde mezar ustasının adı, iç yüzeyinde ise meftanın (ölünün) kimlik bilgileri yer alır. Ayrıca mezar taşlarının iki yan yüzeyinde ve sanduka kısmında, ölümle ilgili ayet ve hadisler bulunmaktadır” ifadeleriyle ayrıntılı bilgi verdi.
“Bin yıllık geçmişe sahip mezarlar var”
Ziyaret edilen alanın tarihsel önemine dikkat çeken Gürbüz, “Şu an bulunduğumuz alan, ‘Kadılar Bölümü’ olarak adlandırılıyor. Tespit edebildiğimiz en eski mezar, 1158 tarihli, yani yaklaşık bin yıllık bir geçmişe sahip. Bu alanda Selçuklu, Artuklu, Karakoyunlu ve Osmanlı dönemlerine ait mezarlar yer alıyor” dedi.
“Bu mezarlık bir savaş alanı değil, yerleşim mezarlığıdır”
Gürbüz, mezarlığın niteliğine vurgu yaparak, “Bu mezarlık bir savaş mezarlığı değil; bir yerleşim alanının mezarlığı. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Ahlat’tan 300 bin nüfuslu bir bilim ve kültür şehri olarak söz edilir. Bu kadar büyük bir nüfusa sahip bir şehirde böylesi büyük bir mezarlığın olması oldukça doğaldır” şeklinde konuştu.
“Mezar taşları sosyal statüyü yansıtıyor”
Mezar taşlarının büyüklüğünün, mezarda yatan kişinin toplumsal statüsünü gösterdiğini belirten Gürbüz, “Mezar taşlarının boyutları, kişinin sosyal statüsüne göre şekilleniyor. Örneğin, şu anda gördüğümüz en uzun mezar taşı 3,5 metre boyunda ve bir kadıya ait olduğu biliniyor. Burası hâlâ ‘kazılar bölgesi’ olarak değerlendiriliyor ve çalışmalar sürüyor” ifadeleriyle bilgiler verdi.
“Kazılar büyük titizlikle sürüyor”
Alanda devam eden arkeolojik çalışmalara da değinen Gürbüz, “Kazı ve restorasyon çalışmaları, büyük bir titizlikle devam ediyor. Taşlar, zaman içinde iklim koşulları nedeniyle zarar gördüğü için diken temizliği ve yüzey temizliği yapılarak mezarlar gün yüzüne çıkarılıyor” açıklamasını yaptı.
“Ziyaretçiler için karşılama merkezi inşa ediliyor”
Bölgenin turizme kazandırılması için yürütülen altyapı projelerini de anlatan Gürbüz, “Mezarlığın hemen dış kısmında yer alan Emir Bayındır Kümbeti ve çevresinde de kazı çalışmaları yürütülüyor. Bununla birlikte alana, ziyaretçilerin konforlu bir şekilde gezebileceği karşılama merkezi inşa ediliyor. Bu merkezde; otopark, hediyelik eşya dükkânları, mescit ve lavabolar da yer alacak” dedi.
“Mezar soygunculuğu nedeniyle gömü eşyası bulunmuyor”
İslamî mezarlarda arkeolojik açıdan dikkat çeken bir unsurun eksikliğine dikkat çeken Gürbüz, “Ne yazık ki İslami döneme ait mezarlarımızda iskelet ya da değerli eşya bulamıyoruz. Bu durum, geçmişte yaşanmış olan mezar soygunculuğu vakalarına bağlanabilir. Örneğin, gömülen kişi 100-200 yıl sonra mezar soyguncuları tarafından mezardan çıkarılmış olabilir” ifadelerini kullandı.
“2024’te 180 bin turist ziyaret etti”
Ahlat’ın her geçen yıl daha fazla turist ağırladığını da aktaran Gürbüz, “Geçtiğimiz yıl, yani 2024’te yaklaşık 180 bin turist Ahlat Selçuklu Meydan Mezarlığı’nı ziyaret etti. Bu yılın ilk altı ayında ise 90 bin civarında turist ağırlandı. Yıl sonuna kadar bu sayının geçtiğimiz yılı geçmesi bekleniyor” dedi.
