Türkiye, dünya genelinde en uzun mesai sürelerine sahip ülkeler arasında bulunuyor. Yapılan araştırmalara göre ülkedeki her 7 çalışandan biri haftada 60 saatin üzerinde mesai yapıyor. Özellikle sendikasız işçiler, işten çıkarılma kaygısıyla fazla mesai karşılığında hak ettikleri ücretleri talep etmekte zorlanıyor.
"ÜCRETE DAHİL" İBARESİ NE ANLAMA GELİYOR?
İşverenlerin sıkça kullandığı “fazla çalışma ücrete dahildir” ibaresi, sanıldığının aksine sınırsız çalışma hakkı vermiyor. Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç’ın değerlendirmelerine göre, bu ifade yalnızca sınırlı bir süre için geçerli olabiliyor. İş Kanunu'na göre haftalık 45 saati aşan her çalışma fazla mesai olarak kabul ediliyor ve bu saatler için yüzde 50 zamlı ücret ödenmesi gerekiyor.
270 SAATLİK ÜST SINIR
Yargıtay kararlarına göre, fazla mesai ücretinin maaşa dahil edilebilmesi için yıllık 270 saat sınırına uyulması gerekiyor. Bu sınırı aşan çalışmalar için işverenin ek ödeme yapması yasal zorunluluk. Aksi halde işçinin dava açması ve geriye dönük beş yıllık fazla mesai ücretini talep etme hakkı doğuyor.
Yargıtay, ayrıca bu tür sözleşme maddelerinin geçerli olabilmesi için işçinin asgari ücretin üzerinde bir maaş almasını şart koşuyor. Asgari ücretle çalışan bir işçiye böyle bir sözleşme imzalatılsa bile fazla çalışma yaptırılması halinde mahkemeler bu durumu geçersiz sayıyor.
İZİN HAKKI SEÇENEĞİ
İş Kanunu'na göre işçi, yazılı olarak talep ettiği takdirde yaptığı fazla çalışmanın karşılığında ücret yerine izin kullanabiliyor. Her 1 saatlik fazla çalışma karşılığında 1 saat 30 dakika serbest zaman hakkı doğuyor. Bu izin, iş günleri içinde ve aralıksız olarak kullanılabiliyor. Ancak söz konusu izin hakkı, yıllık izinle ya da resmi tatillerle birleştirilemiyor.
HAKLAR 5 YIL İÇİNDE TALEP EDİLMELİ
Fazla çalışma ücretleri için dava açmak isteyen işçilerin dikkat etmesi gereken bir diğer husus ise zaman aşımı süresi. Mevzuata göre işçiler, sadece son 5 yıla ait fazla mesai ücretlerini talep edebiliyor. Bu sürenin dışında kalan talepler hukuki olarak geçerliliğini yitiriyor.
HER ÇALIŞAN HAKLARINI BİLMEK ZORUNDA
Fazla mesaiye ilişkin yasal düzenlemeler ve Yargıtay’ın içtihatları, çalışanların haklarını koruma altına alıyor. Ancak bu haklardan yararlanmak, işçilerin yasal sınırları bilmesine ve haklarını zamanında talep etmesine bağlı. Ücret yerine izin kullanma hakkı ise çalışanlara önemli bir esneklik sunuyor.
