Dolay, emekli olduktan sonra başladığı tarih araştırmalarında, Çanakkale Cephesi'nde kayıtlarda az yer bulan 38. Alay’a ulaştı. Yaptığı kapsamlı çalışmada, alayın sancaklarına, şehit kayıtlarına ve hatta esir kampı fotoğraflarına ulaştı. Araştırmalarını doktora tezi olarak sundu ve ardından bu tezi kitap haline getirdi.
TEK TEK ARAŞTIRDI
Araştırmaların odak noktası olan 38. Alay, özellikle Çanakkale Cephesi’nde görev aldı. Dolay, belgeleri İstanbul ve Ankara’daki arşivlerden, askeri müzelerden ve kütüphanelerden topladı. Ayrıca Çankırı’da o dönem İngiliz ve Anzak askerlerinin tutulduğu esir kampının da izini sürdü.
EMEKLİ OLUR OLMAZ ÇALIŞMALARINI HIZLANDIRDI
Emekli Jandarma Kurmay Albay Agah Dolay, 2012 yılında emekli olduktan sonra tarih araştırmalarına yöneldi. Yaklaşık 5 yıl süren akademik çalışmasını kısa süre önce tamamlayarak kitaplaştırdı. "20. Yüzyılın İlk Yarısında Çankırı" adlı bu eserini 20 gün önce yayımladı.
Dolay’ı araştırmaya yönlendiren temel motivasyon, ailesinden kalan bir belgeydi. "Ama araştırmamı asıl tetikleyen nokta annemin dedesi, anneannemin babası olan Hıdırlıklıoğlu Mehmet oğlu İbrahim’in bir tütün ikramiyesi kağıdını bulmam oldu" sözleriyle araştırmasının kişisel bir boyutu olduğunu vurguladı.
ÇANKIRI'DAKİ ESİR KAMPININ VARLIĞINI DA KANITLADI
Dolay, önce Osmanlı arşivlerinde yaptığı incelemelerle 38. Alay’ın izini sürdü. Daha sonra Milli Savunma Bakanlığı’nın dijital arşivlerinden dedesinin şehit kaydına ulaştı. Askerî müzeye giderek alaya ait sancakların izini sürdü ve "Görüp göremeyeceğimi sorduğumda ise bana sancağın fotoğraflarını verdiler" diyerek süreci aktardı. Ayrıca bir müzayedede rastladığı nadir bir fotoğraf sayesinde Çankırı’daki esir kampının da varlığını belgeledi.
SAVAŞIN SESSİZ TANIKLARI
Dolay, "38. Alay’ın (Kengırı Alayı) birkaç yerde adının geçtiğini duydum" diyerek bu birliğin uzun süre göz ardı edildiğini belirtti. Yaptığı arşiv çalışmaları sonucunda 1886’da kurulan bu birliğin Samsun’da lağvedildiğini tespit etti. Sancaklarının hâlen askeri müzede özenle korunduğunu aktardı.
ARAŞTIRMA MERAKLILARINA TAVSİYE
Araştırmacı kimliğiyle öne çıkan Dolay, "Eski zamanlardaki şehitlik kaydına ulaşmak şimdi daha kolay" diyerek araştırmak isteyen herkese Milli Savunma Bakanlığı'nın “Şehidimi Arıyorum” platformunu kullanmalarını önerdi. "Şehit olan dedesini bulmak isteyenler için tek şart lakabını bilmek" diyen Dolay, kendi dedesini bu şekilde bulduğunu vurguladı.
TARİHİ YENİDEN YAZMAK MÜMKÜN
Emekli Albay Agah Dolay, tarihin sadece belgelerle değil, kişisel çabalarla da yeniden yazılabileceğini gösterdi. Halen birçok belge ve bilgi üzerinde çalıştığını ifade eden Dolay, bu süreçte "bulanlar arayanlardır" sözünü kendisine rehber edindiğini söyledi.
