3-4 Mayıs 2025 tarihlerinde Hatay'da düzenlenen “Afet Sonrası Toz ve Hava Kirliliği: Müdahale ve İzlem” başlıklı çalıştay, Türk Tabipleri Birliği (TTB) Afetlerde Sağlık Hizmetleri Yönetimi Akademisi ve Temiz Hava Hakkı Platformu koordinasyonunda, Hatay Tabip Odası ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Çalıştaya farklı disiplinlerden uzmanlar, akademisyenler, yerel yönetim temsilcileri ve sivil toplum kuruluşları katıldı.
Deprem Sonrası Hava Kirliliği Verileri Endişe Verici
Çalıştayda sunulan bilimsel veriler, Kahramanmaraş merkezli 2023 depremlerinin ardından Hatay başta olmak üzere depremden etkilenen birçok ilde hava kirliliğinin ciddi seviyelere ulaştığını gösterdi. Ocak 2025'te Antakya'da yapılan 24 saatlik PM10 ve PM2,5 ölçümlerinin, Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği kılavuz değerlerin sırasıyla 1,3 ve 2,8 kat üzerinde çıktığı bildirildi.
İskenderun Merkez İstasyonu verilerine göre, 2023 yılı boyunca PM10 yıllık ortalaması 96,2 µg/m³ olarak ölçüldü ve istasyonda 261 gün boyunca günlük sınır değerin aşıldığı belirtildi. Bu değerlerin, Dünya Sağlık Örgütü'nün önerdiği kılavuz değerin altı katı üzerinde olduğu vurgulandı.
Çalıştayda, toz ve hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde ele alındı. Özellikle solunum sistemi hastalıkları, kalp damar hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları ve bağışıklık sistemi sorunlarına neden olabileceği belirtildi. Ayrıca, PM10 içeren dış ortam havasının Grup 1 Karsinojen (kesin kanser yapıcı özellik) olduğu bilgisi paylaşıldı.
Çocukların, toz ve kirli havaya maruz kaldıklarında erişkinlere kıyasla daha yüksek oranda etkilendiği belirtildi. Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde PM2,5 ve PM10’a maruz kalmanın; astım, bronşit, alerjik hastalıklar, öğrenme güçlükleri ve bağışıklık sisteminde zayıflama gibi sonuçlara yol açtığı ifade edildi.
Beton Santralleri ve Hava Kirliliği
Temiz Hava Hakkı Platformu ve Türk Tabipleri Birliği'nin ortak çalışmasıyla, 7 Ocak – 25 Ocak 2025 tarihleri arasında Hatay'ın Antakya ilçesinde hava kalitesi izleme çalışması gerçekleştirildi. Bu çalışmada, beton santrallerinin hava kalitesine etkileri incelendi ve ulusal mevzuattaki limit değerlerin ve Dünya Sağlık Örgütü kılavuz değerlerinin çok üstünde partikül madde kirliliği tespit edildi. 19 günlük ölçüm sonuçlarına göre PM10 ortalaması 60,1 μg/m³, PM2,5 ortalaması 41,5 μg/m³ olarak belirlendi.
Çalıştayda, hava kirliliği ile mücadelede toplumsal örgütlenmenin önemi vurgulandı. Katılımcılar, merkezi idare ve mahalli idarelerin hava kirliliği konusunda görev ve sorumluluklarının hatırlatılması gerektiğini belirtti. Kent konseyleri başta olmak üzere tüm katılımcı mekanizmaların politika olarak toz ve hava kirliliğiyle mücadelede kullanılmasının kilit öneme sahip olduğu dile getirildi.
Çalıştayın sonunda, deprem sonrası halk sağlığını korumanın yalnızca tozları bastırmakla değil; çevresel yıkımı önlemek, hak ihlallerine karşı ses çıkarmak ve yerel dayanışmayı büyütmekle mümkün olduğu mesajı verildi. Katılımcılar, bilimsel bilgi, toplumsal örgütlenme ve mücadele mekanizmalarının kurulması gerektiğini vurguladı.
