Diksiyon nedir? Diksiyon Kusurları nelerdir? Diksiyon Tekerlemeleri örneklerini derledik. Detaylar haberde.
Diksiyon Nedir? Etkili konuşma nedir?
Diksiyon Latin kökenli bir kelimedir. Diksiyon Türkçe'de; dili tanımak, dili en etkili biçimde kullanmak, sesin yapısının inceleyerek konuşma sanatının gereklerini yerine getirmek anlamları taşır. Sözü gereğince kullanmak, kelimeleri doğru söylemek, hecelerin uzunluğuna, tonlama ve vurgulamaya dikkat etmek, jest ve mimik ve tavırları yerinde kullanmak da diksiyonun ana prensipleri arasındadır.
DİKSİYON KUSURLARI NELERDİR?
Diksiyon kusurlarını 5 başlık altında toplayabiliriz. Diksiyon kusurları şu şekilde açıklanabilir;
1- Peltek Olmak;
Bazı harflerin çıkarılamaması ile ortaya çıkar. Çıkarılamayan harf yerine başka harf söylenir. Bunda dilin yeterince eğitilmemesinden kaynaklanır. Ana dilin özelliklerinin etkisi de vardır. J yerine Z, Ş yerine S, C yerine J, S yerine Ş, R yerine L söylenebilir. Uygun egzersizlerle bu yanlışlık düzeltilebilir.
2- Kekelemek;
Konuşurken birden duraklanır, yüz buruşur, heceler tekrarlanır. Kekemelik genellikle çocukluk döneminde oluşur. Genellikle bir korku durumdan sonra kekemelik oluşabilir. Şiddet ve utangaçlık da sebep olur. Kekemelik konuşma bozukluğudur. Bazı çalışmalarla kekemelikle baş edilebilir. Örneğin, kitap okumak, tekerleme söylemek, yüksek sesle okumak, vb. Eğer kekemelik bir travmadan sonra ortaya çıktıysa psikolojik bir destek almak da gerekebilir.
3- Gevşeklik:
Ses organlarının tembel olmasından kaynaklanır. Konuşmanın sönük olmasını sağlar. Çözümü ise dişlerin arasına konan kalemle egzersizler yapmaktır. Egzersiz için belirlenen cümleler tekerlemeler olabilir. Yakın seslerin ard arda söylenmesi yararlıdır.
4- Tutuk Olmak;
Bir hece üzerine takılıp kalma durumudur. Stresli durumlarda ortay çıkabilir. Çözüm olarak belirlenen bir metin önce yavaş sonra hızlı söylenebilir.
5- Çok Tekrarlanan Sesler;
Şey, aaa, ıııı, eee-gibi sesler çok sık kullanılırsa dinleyici rahatsız olur. Bu sesleri çok tekrarlayan kişiler konuşmasını ve zihnini toparlayamamıştır. Kendilerine güvenmeyen kişilerde bu sesleri çok tekrarlarlar. Çözüm olarak bu sesleri kullanmadan konuşmaya çalışmakla olur. Bunun için kişiye yardımcı olacak bir başka kişiye ihtiyaç vardır. Karşılıklı soru- cevap yöntemiyle bu seslerin çıkması önce azaltılır sonra tamamen ortadan kalkabilir.
Diksiyon Tekerlemeleri
Diksiyon alıştırmaları sayesinde, konuşmanızı düzeltebilir daha doğru ve güzel konuşabilirsiniz. Bunun için yapılacak bazı çalışmalar mevcuttur. Bunlara göz attığımızda;
Kelime Çalışmaları: kelimeleri ve doğru harfleri çıkarmak için yapılan çalışmalardır. Aşağıdaki örnekleri farklı hece ve kelimelerle çoğaltabilirsiniz.
Bi Be Ba Bo Bu Bö Bü Bı,
Rûya, rûzgâr, hûlya, gûya, lûzûm, lûtfen, lûgat, nûr, nûmara, Nûri,
Piç Peç Paç Poç Puç Pöç Puç Püç Pıç
Ses Bükümleri: Ses perdelerindeki değişikliklere “büküm” adı verilir. Ses, yüksek ya da alçak, hızlı ya da yavaş, vurgulu ya da vurgusuz olarak çıkarılmalıdır. Mesela seslenme nidası kullanıyorsak vurgulu ve daha yüksek bir tonda söylemeliyiz. Ey! Hey! Alo! Gibi ünlemler sert, keskin ve yüksek perdeden söylenir.
Boğumlanma: Seslerin doğru yerde ve doğru zamanda çıkarılmasıdır. Boğumlanma çalışmalarında söylemesi zor kelime grupları ile çalışma yapılır. Birbirine benzeyen kelimelerden oluşan metinler okunur. Mesela;
U Harfi İçin: Uluborlulu utangaç Ulviye ile Urlalı uğursuz Ulvi uğraşa uğraşa Urfa'daki urgancılara uzun uzun, ulam ulam urgan sattılar.
Tekerlemeler: Tekerlemeler, dilin harket kabiliyetini artırır. Sıkı bir tekerleme çalışması ile dildeki kelime ve ses kayıpları azalır. Daha net daha vurgulu ve daha güzel sesler çıkmaya başlar. Bu nedenle tekerlemeler, diksiyon çalışmaları içinde ayrı bir öneme sahiptir.
T Ç ve S Sesleri için: Üstü üç taşlı taç saplı üç tunç tası çaldıran mı çabuk çıldırır, yoksa iç içe yüz ton saç kaplı çanı kaldıran mı çabuk çıldırır? Üç tunç tas has kayısı hoşafı.
Sağdeyi Çalışmaları: Sağdeyi kelimelerin özelliğine bağlı olarak, sesleri çıkarırken doğru çıkarmaya ve doğru yerde tonlamaya denir. Her dilin Sağdeyi özellikleri farklıdır. Mesela:
Dilimizde vurgu son hecede yapılır. Artık gelir misin
Yer isimlerinde ise İlk hece vurgulanır. Adana, Osmaniye
Uzun söylemişli kelimeler yabancı kelimelerdir. Katil, nazır, edebi, ziya gibi…
Durak Çalışmaları: Metin okurken duraklama yapılması gereken yerler vardır. Bu duraklamaların nerede yapılacağını bellemek için durak çalışmaları yapılır. Virgülden sonra kısa durulur. Cümle bitince normal uzunlukta durulur. Bölümler arasında geçiş yapılırken uzun durulur.
