Hava sahası, bir ülkenin kara parçaları ve karasuları üzerindeki atmosferde uzanan, çeşitli kanun, anlaşmalar ve düzenlemelerle belirlenmiş üç boyutlu bir bölgedir. Uluslararası hukuk kapsamında her ülke, kendi ulusal hava sahasında tam egemenlik hakkına sahiptir. Peki, hava sahası nedir, nasıl kapatılır ve hava sahası sınıfları nelerdir?
HAVA SAHASI NEDİR?
Hava sahası, belirli bir kara parçası ya da su kütlesi üzerinde bulunan ve sınırları yasal düzenlemelerle belirlenmiş bir atmosfer kütlesidir. Her ülke, 1944 tarihli Şikago Sözleşmesi çerçevesinde kendi hava sahası üzerinde mutlak kontrol hakkına sahiptir. Bu alanlar hem sivil hem de askerî uçuş faaliyetlerinin düzenlenmesi açısından büyük önem taşır.
En büyük hava sahası birimi Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) olarak bilinir. Örneğin Türkiye, Ankara FIR ve İstanbul FIR olmak üzere iki uçuş bilgi bölgesine ayrılmıştır.
HAVA SAHASI NASIL KAPATILIR?
Bir ülke, ulusal güvenlik, askerî operasyonlar, doğal afet, büyük çaplı diplomatik organizasyonlar veya yoğun hava trafiği gibi sebeplerle hava sahasını geçici ya da sürekli olarak kapatabilir. Hava sahasının kapatılması şu yollarla gerçekleştirilir:
-NOTAM (Notice to Airmen) duyuruları ile uçuş ekiplerine resmi olarak bildirilir.
-Kapatma kararı genellikle sivil havacılık otoriteleri veya savunma bakanlığı tarafından alınır.
-Hava sahasının tümü veya belirli bölgeleri, belirli zaman dilimlerinde uçuşa kapatılabilir.
-Kapalı hava sahasına izinsiz giren uçaklar uyarılır, gerekirse askeri müdahale yapılabilir.
HAVA SAHASI SINIFLARI NELERDİR?
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından hava sahaları yedi sınıfa ayrılmıştır: A, B, C, D, E, F ve G. Bu sınıflar, kontrol düzeyine göre “kontrollü” ve “kontrolsüz” olarak iki ana grupta toplanır.
Kontrollü Hava Sahaları:
• A Sınıfı: En yoğun trafiğe sahip hava sahasıdır. Sadece IFR (aletli uçuş kuralları) ile uçuşlara izin verilir.
• B Sınıfı: Yüksek irtifa ve yoğun hava trafiğine sahip sahalardır. Hem VFR (görerek uçuş) hem de IFR uçuşlara açıktır ancak pratikte VFR uçuş nadiren yapılır.
• C Sınıfı: Yoğun havaalanı çevresindeki sahaları kapsar. VFR uçuşlar belirli koşullarda mümkündür.
• D Sınıfı: Daha düşük yoğunlukta trafik barındıran hava sahalarıdır. VFR uçuşlar için ATC ile temas gerekir.
• E Sınıfı: D sınıfına benzer, ancak hava trafik kontrol izni gerekmez. VFR uçuşlar daha serbesttir.
Kontrolsüz Hava Sahaları:
• F Sınıfı: Tavsiyeli yollar olarak adlandırılır. Genellikle IFR uçuşlara yöneliktir.
• G Sınıfı: En düşük sınıf hava sahasıdır. Bu alanlarda hava trafik kontrol hizmeti verilmez. Genellikle Open-FIR olarak bilinir.
HAVA SAHASINDA ÖNEMLİ ALANLAR
CTR (Kontrol Bölgesi): Havalimanı çevresinde 5 deniz mili yarıçapında, yerden belirli bir irtifaya kadar uzanan kontrollü sahadır.
TMA (Terminal Kontrol Sahası): Yoğun trafiğe sahip havalimanlarının çevresinde bulunur.
CTA (Kontrol Sahası): Belirli irtifalar arası tanımlanmış, ATC hizmeti verilen alanlardır.
ATZ (Meydan Trafik Bölgesi): Havalimanı çevresinde bulunan ve sivil/askerî uçuşlar için belirlenen özel sahalardır.
MATZ (Askerî Hava Trafik Bölgesi): Askerî meydanlar çevresindeki hava sahalarıdır. Sivil uçuşların girmesi özel izne tabidir.
