Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki yaklaşık 30 yıllık düşmanlık, artık barışa doğru ilerliyor. Bu süreçte en dikkat çekici gelişme, iki ülkenin uzun süredir hakimiyet kurduğu Rusya ile ilişkilerinde yaşanan önemli mesafe. Bu da Moskova’nın bölgede sahip olduğu nüfuzun zayıflaması ve son büyük kozunu kaybetmesi anlamına geliyor.
RUSYA’DAN UZAKLAŞAN BAKÜ VE ERİVAN
Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden Azerbaycan ve Ermenistan, 1990’ların başından itibaren Rusya’nın jeopolitik nüfuz alanında yer aldı. İki ülke, Rusya’nın askeri ve ekonomik etkisi altında kaldı. Ancak 2020’deki Karabağ Savaşı, Ermenistan’ın Moskova’ya olan bağımlılığını zedeledi. Savaş sırasında Rusya’nın etkin bir destek vermemesi, Erivan’da büyük bir hayal kırıklığı yarattı. Bu da Ermenistan’ın Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (CSTO) üyeliğini askıya alma kararı almasına yol açtı.
Ermenistan, Rusya ile ilişkilerini azaltırken Batı ile olan bağlarını güçlendirmeye başladı. Avrupa Birliği ve ABD ile işbirliğini artırmak, Türkiye ile normalleşmeye gitmek gibi adımlar attı. Rus askerlerinin ülkeden çekilmesi ve sınır güvenliğinin Avrupa Birliği tarafından sağlanması da bu değişimin önemli göstergesi oldu.
AZERBAYCAN’IN RUSYA İLE KRİZLERİ
Bakü de benzer şekilde Moskova’dan uzaklaşma eğilimine girdi. Azerbaycan’ın Rusya ile yaşadığı krizlerin başında 2024 yılında bir Azerbaycan yolcu uçağının Rus hava savunma sistemleri tarafından yanlışlıkla düşürülmesi geliyor. Bu olayda Rusya, Azerbaycan’dan özür dilemek zorunda kaldı ancak iki ülke arasında gerilim devam ediyor. Ayrıca 25 yıl önce işlenmiş bir cinayetle ilgili Rusya’nın Azerbaycanlı bazı vatandaşları gözaltına alması ve Azerbaycan’ın da Rus basınını hedef alan karşı hamleleri, ilişkilerdeki gerginliği artırdı.
ZENGEZUR KORİDORU VE RUSYA’NIN BÖLGEDEKİ SON BÜYÜK KARTI
Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki barış görüşmelerinin en kritik unsuru, Zengezur Koridoru olarak adlandırılan bölge. Bu 43 kilometrelik koridor, Azerbaycan’ı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne ve dolayısıyla Türkiye’ye bağlıyor. 2020 ateşkes anlaşmasıyla koridorun kontrolü Rus istihbarat servisi FSB’ye bırakılmıştı. Koridor, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki ticaret ve ulaşım yolları üzerindeki kontrolünün temelini oluşturuyor.
Barış anlaşmasıyla bu koridorun kontrolünün tamamen Azerbaycan’a geçmesi ve Rusya’nın etkisinin tamamen dışlanması bekleniyor. Böylece ABD’nin bölgeye müdahil olarak Rusya’nın nüfuz alanını daha da daraltacağı öngörülüyor. Zengezur Koridoru, sadece bölgesel ticaret yollarını kontrol etmekle kalmayacak, aynı zamanda Rusya ile İran arasındaki karayolu bağlantısını da sınırlandıracak.
BÖLGEDEKİ JEOPOLİTİK DENGE DEĞİŞİYOR
Ermenistan ve Azerbaycan’ın Rusya’dan uzaklaşması, bölgenin ekonomik ve siyasi yapısını değiştirecek. Ermenistan, Batı ve Türkiye ile ticari ilişkilerini artırarak ekonomisini çeşitlendirmeye çalışırken, Azerbaycan da Batı’nın stratejik bir ortağı olarak konumunu güçlendiriyor. Türkiye’nin bölgedeki nüfuzunun artması ve "Orta Koridor" projesi kapsamında Türkiye-Azerbaycan-Orta Asya-Çin ticaret hattının gelişmesi bekleniyor.
