Okul çağındaki öğrenciler ve tarih meraklıları, Türk ordu sisteminin temellerini atan liderin kim olduğu sorusuna yanıt arıyor. Sosyal bilgiler ve tarih dersleri kapsamında araştırma yapan öğrenciler, Asya Hun Devleti döneminde Türk ordusunu şekillendiren hükümdarı konu edinen kaynaklara yöneliyor. İşte detaylar...
TÜRK ORDU SİSTEMİNİN TEMELİNİ ATMIŞ OLAN, ASYA HUN DEVLETİ ZAMANINDA YAŞAMIŞ HÜKÜMDAR KİMDİR?
Türk askerî geleneğinin temellerini atan, Türk ordu sistemini kurumsallaştıran ilk hükümdar olarak kabul edilen isim, Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han (Motun)’dır. MÖ 209 yılında tahta çıkan Mete Han, yalnızca büyük bir imparatorluk kurmakla kalmamış; onlu askerî teşkilat, sıkı disiplin, merkezi otorite ve profesyonel ordu anlayışı ile dünya askerî tarihine yön veren bir lider olmuştur.
METE HAN (MOTUN) KİMDİR?
Mete Han, tarihte bilinen ilk Türk devleti olan Asya Hun Devleti’nin en güçlü hükümdarıdır. Çin kaynaklarında Motun Ch’an-yü olarak geçen Mete Han, cesareti, askerî zekâsı ve devlet adamlığıyla kısa sürede bozkırdaki tüm Türk boylarını tek çatı altında toplamayı başarmıştır.
Babası Teoman (T’ou-man) döneminde başlayan taht mücadelesi, Mete Han’ın askerî disiplini ve kararlılığı sayesinde sonuçlanmış; MÖ 209 yılında Hun tahtına çıkarak Ch’an-yü (Hükümdar) ilan edilmiştir.
TÜRK ORDUSUNDA 10'LUK SİSTEMİ KİM KURMUŞTUR?
Mete Han’ı tarihte benzersiz kılan en önemli unsur, Türk ordu sisteminin temelini oluşturan onlu askerî teşkilatı kurmasıdır. Bu sisteme göre ordu;
-
10’luk,
-
100’lük,
-
1.000’lik,
-
10.000’lik (tümen) birliklere ayrılmıştır.
Bu yapı sayesinde komuta zinciri, emir–itaat ilişkisi ve hareket kabiliyeti kusursuz hâle gelmiştir. Onlu sistem, yalnızca Türk devletlerinde değil, yüzyıllar sonra Moğol orduları ve modern ordular tarafından da örnek alınmıştır.
DİSİPLİNLİ ORDU VE ISLIKLI OK
Mete Han’ın kurduğu ordunun en dikkat çeken özelliklerinden biri mutlak disiplindir. Çin yıllıklarında anlatılan efsanevi hikâyeler, onun askerlerini emrine tereddütsüz uyan, sadık ve eğitimli savaşçılar hâline getirdiğini göstermektedir.
Bu dönemde Mete Han’ın geliştirdiği ıslık çalan ok, hem askerî bir işaret aracı hem de psikolojik savaş unsuru olarak kullanılmıştır. Islıklı okun hedef gösterdiği noktaya ok atmayan askerlerin cezalandırılması, ordunun tam itaat esasına göre eğitildiğini ortaya koymaktadır.
ASYA HUN DEVLETİ’Nİ İMPARATORLUĞA DÖNÜŞTÜRDÜ
Mete Han döneminde Asya Hun Devleti, sıradan bir bozkır konfederasyonu olmaktan çıkarak kıtalar arası bir imparatorluk hâline geldi. Onun liderliğinde:
-
Tung-hular ağır bir yenilgiye uğratıldı,
-
Yüeh-chihler batıya sürüldü,
-
Wusunlar Hun hâkimiyetine alındı,
-
Çin, vergi ve siyasi baskı altına girdi.
Devletin sınırları Mançurya’dan Aral Gölü’ne, Sibirya’dan Tibet’e kadar genişledi.
ÇİN’E KARŞI ASKERÎ VE SİYASİ ÜSTÜNLÜK SAĞLANDI
Mete Han, yalnızca savaş meydanlarında değil, diplomasi alanında da usta bir liderdi. Çin Han Hanedanlığı ile yapılan Ho-ch’in Antlaşmaları, Hunların askerî gücünün Çin tarafından resmen kabul edildiğini gösterdi. Özellikle Pai-teng Kuşatması, Çin imparatorunun Hun ordusu karşısında çaresiz kaldığı en önemli tarihî olaylardan biri olarak kayıtlara geçti.
TÜRK KARA KUVVETLERİ’NİN TEMELİ
Mete Han’ın kurduğu düzenli ve disiplinli ordu, Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş temeli olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle Asya Hun Devleti’nin kuruluş tarihi, Türk askerî geleneğinde sembolik bir başlangıç noktasıdır.
METE HAN’IN TARİHTEKİ YERİ VE MİRASI
Mete Han, ilk düzenli Türk ordusunu kuran, merkezi devlet yapısını güçlendiren, askerî strateji ve teşkilatlanmada çağının çok ötesine geçen bir hükümdar olarak tarihe geçmiştir. Türk devlet geleneğinde ordu–millet anlayışı, vatan toprağının kutsallığı ve devletin halka dayanması gibi temel kavramlar, onun döneminde şekillenmiştir.
