Halk arasında, Doğu Cephesi’nin kritik muharebelerinin hangi bölgelerde olduğunu öğrenme isteği artıyor. Tarih meraklıları, Doğu Cephesi’nde savaşların hangi şehirlerde gerçekleştiğini öğrenmek istiyor. İşte detaylar...
DOĞU CEPHESİ'NDE NEREDE SAVAŞILDI?
Doğu Cephesi, Milli Mücadele döneminde Türk ordusunun en kritik savunma hatlarından biri olarak öne çıktı. Kafkasya’dan Anadolu’ya yönelik tehditlerin yoğunlaştığı bu dönemde çatışmalar özellikle Kars, Sarıkamış, Kağızman ve Iğdır çevresinde yoğunlaştı. Bölgenin kontrolünü sağlamak, hem Doğu Anadolu’nun güvenliği hem de yeni kurulan Türkiye’nin sınır bütünlüğü açısından hayati önem taşıyordu.
DOĞU CEPHESİ KİMLERLE SAVAŞILDI?
I. Dünya Savaşı’nın ardından Rusya’nın bölgeden çekilmesiyle Kafkasya’da büyük bir otorite boşluğu oluştu. Bu süreçte İngiltere’nin desteğiyle Erivan merkezli bir Ermeni Devleti kurulurken, Ermeni kuvvetleri Rusların boşalttığı topraklarda hızlıca hakimiyet kurmaya başladı. Bu dönemde Ermeniler, Doğu Anadolu’nun kendilerine ait olduğunu iddia ederek sınırlarını genişletme amacıyla harekete geçti.
Rusların çekilmesiyle doğan boşluğu değerlendiren Ermeni birlikleri, Gümrü, Iğdır, Arpaçay ve Aras Vadisi hattına kadar ilerledi. Bu durum bölgede yaşayan Türk halkı için büyük bir tehdit oluşturdu.
ERMENİ SALDIRILARI VE BÖLGEDE İŞGAL
Ermenistan ordusu ve milis güçleri, 1919’dan itibaren Kars ve çevresine yönelik yoğun saldırılar düzenledi. Bu saldırılar sırasında Türk halkı göçe zorlandı, bazı yerleşim yerleri yakıldı ve bölgedeki güvenlik tamamen sarsıldı. Artan tehdit üzerine karargâhı Erzurum’da bulunan 15. Kolordu, Doğu Cephesi’nin savunmasından sorumlu hale getirildi.
KAZIM KARABEKİR PAŞA’NIN KOMUTASIYLA DENGENİN DEĞİŞMESİ
Bölgedeki gelişmelerin ardından kolordunun komutasına Kazım Karabekir Paşa getirildi ve kendisine geniş yetkiler verildi. Karabekir Paşa komutasındaki Türk birlikleri, kısa sürede karşı taarruzlara geçerek Ermeni ordusunu geri çekilmeye zorladı. Karabekir Paşa’nın planlı ve disiplinli harekâtları, Doğu Cephesi’nde askeri üstünlüğün tamamen Türk tarafına geçmesini sağladı.
DOĞU CEPHESİ'NDE HANGİ ANTLAŞMA İMZALANDI?
Türk ordusunun kesin üstünlüğü üzerine Ermenistan barış talep etmek zorunda kaldı. 2-3 Aralık 1920’de imzalanan Gümrü Antlaşması, Doğu Cephesi’ndeki çatışmaların sona ermesini sağladı. Bu antlaşmayla Kars, Sarıkamış, Kağızman ve Iğdır yeniden Türkiye’ye bırakıldı, Türkiye’nin doğu sınırları büyük ölçüde güvence altına alındı.
Antlaşmanın ardından Doğu Cephesi’nde görev yapan birliklerin önemli bir kısmı ve Ermenilerden ele geçirilen mühimmat, Batı Cephesi’ne gönderilerek işgale karşı verilen mücadeleye destek sağladı. Bu durum, Milli Mücadele’nin genel seyrine büyük katkı sundu.
DOĞU CEPHESİ’NDE KURULAN GEÇİCİ YÖNETİMLER
Mondros Mütarekesi sonrası Türk ordusunun Kafkasya’dan çekilmek zorunda kalması üzerine bölge halkı Ardahan-Batum’da Acara Şura Hükûmeti, Kars-Oltu-Sarıkamış-Kağızman hattında Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmetini kurarak Ermeni saldırılarına karşı yerel bir savunma mekanizması oluşturmaya çalıştı. Ancak bu iki yönetim kısa süre sonra İngilizler tarafından dağıtıldı. Bu gelişmeler Doğu Cephesi’ndeki çatışmaların şiddetini artırdı.
DOĞU CEPHESİ NASIL SONUÇLANDI?
Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı’nın en kısa sürede başarıya ulaşan cephelerinden biri oldu. Askeri zaferler yalnızca bölgenin güvenliğini sağlamakla kalmadı, aynı zamanda Anadolu halkının BMM’ye olan güvenini artırdı. Sınırların netleşmesi ve doğudaki tehdidin ortadan kalkması, Milli Mücadele’nin diğer cephelerde daha etkin yürütülmesine zemin hazırladı.
