1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra 1946'ya kadar tek parti rejimi altında yönetilen ülkede, ilk çok partili yerel seçim 1930'da gerçekleşti. 1946, 1950 ve 1955 yıllarındaki yerel seçimlerin ardından, 1960 Askeri Darbesi'nin etkisiyle demokratik süreç aksadı. 1961 Anayasası'nın kabulüyle birlikte, yerel yönetimlerin seçim mevzuatı değişti. Bu değişiklikle birlikte, belediye başkanları artık doğrudan halk tarafından seçilmeye başlandı. İşte geçmişten günümüze Türkiye'de gerçekleşen yerel seçimler...
HABERİN DEVAMI DİĞER SAYFADA--->
Türkiye'de 13 Ağustos - 15 Ekim 1950 tarihleri arasında üç aşamalı yerel seçimler gerçekleştirildi. Bu seçimlerde belediye başkanları, halkın doğrudan oy kullanarak değil, kendi içlerinden birini başkan olarak belirlemesi yoluyla seçildi.
Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi ve Millet Partisi'nin katıldığı seçimler, ilk olarak 13 Ağustos 1950'de Köy ve Mahalle Muhtarlığı ile İhtiyar Heyeti seçimleriyle başladı. Ardından 3 Eylül 1950'de Belediye Meclisi ve Belediye Başkanlığı seçimleri gerçekleştirildi ve 15 Ekim 1950'de de İl Genel Meclisi seçimleri yapıldı.
Ülke genelinde seçimlere katılım oranı %53,2 olarak gerçekleşti. Oyların dağılımına göre, Demokrat Parti %57,6, Cumhuriyet Halk Partisi %37,5, Millet Partisi %3,8 ve bağımsız adaylar %3,3 oranında oy aldı.
Türkiye'de 25 Eylül - 13 Kasım 1955 tarihleri arasında iki aşamalı olarak gerçekleştirilen yerel seçimlerde, Demokrat Parti ve Türkiye Köylü Partisi adayları yarıştı. Cumhuriyet Halk Partisi ile Cumhuriyetçi Millet Partisi ise seçimlere katılmadı.
Demokrat Parti, kullanılan oyların %63,75'ini alarak toplamda 597 belediye başkanlığı kazandı. Türkiye Köylü Partisi ise %4,4'lük bir oranla 15 belediye başkanlığı elde etti. Bağımsız adaylar ise %28,21'lik bir oy oranıyla toplamda 193 belediye başkanlığı kazandılar.
17 Kasım 1963'te yapılan belediye başkanlığı seçimleri, ilk defa tek dereceli olarak düzenlenmiştir. Bu yerel seçimlerde, önceki seçimlerde belediye başkanlarını belirlemek için meclis üyeleri arasından yapılan seçimlerin aksine, belediye başkanları doğrudan halk tarafından seçilmiştir.
Seçimlerde birinci olan parti, yüzde 45'lik oy oranıyla Ragıp Gümüşpala'nın lideri olduğu Adalet Partisi olmuştur. Adalet Partisi, İzmir dahil olmak üzere 40 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır. Ankara ve İstanbul belediyelerini kazanan İsmet İnönü liderliğindeki CHP ise kullanılan oyların yüzde 36'sını alarak ikinci parti konumuna gerilemiştir. Üçüncü sırada yer alan Yeni Türkiye Partisi'nin oy oranı ise yüzde 6,5 olarak kaydedilmiştir.
2 Haziran 1968 tarihinde yapılan yerel seçimlerdir. Süleyman Demirel’in liderliğindeki Adalet Partisi; Ankara, İstanbul ve İzmir'in de aralarında bulunduğu 39 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır.
İsmet İnönü'nün liderliğindeki CHP ise 21 ilde seçimi önde tamamlamıştır. Turhan Feyzioğlu'nun genel başkanı olduğu Cumhuriyetçi Güven Partisi 3 ilde (Hakkâri, Mardin, Van) seçimleri kazanmıştır.
Seçim sonuçları şu şekilde oluşmuştur; Adalet Partisi (AP) yüzde 49, Cumhuriyetçi Halk Partisi (CHP) yüzde 28, Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) yüzde 6,62.
9 Aralık 1973 tarihinde gerçekleştirilen yerel seçimler, 1973 Genel Seçimi'nden yaklaşık iki ay sonra yapılmıştır. Seçim sonuçlarına göre, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) büyükşehirler de dahil olmak üzere toplamda 33 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır. Adalet Partisi ise 22 ilde, Millî Selamet Partisi (MSP) ise 3 ilde (Adıyaman, Muş, Tokat) belediye başkanlıklarını elde etmiştir. Ayrıca Konya'da Demokratik Parti seçimleri kazanmıştır.
Seçim sonuçlarına göre oy dağılımı şu şekildedir: CHP yüzde 37, AP yüzde 32,3, MSP yüzde 6,20, Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) yüzde 2,9, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) yüzde 1,3 ve bağımsızlar yüzde 9 oy almıştır.
11 Aralık 1977 Yerel Seçimleri, Türkiye genelinde yerel yöneticilerin (belediye başkanları, il genel meclisi/belediye meclisi üyeleri, muhtarlar ve ihtiyar heyetleri) belirlendiği önemli bir seçimdir.
Seçimlerde toplamda 1730 belediyenin yöneticileri belirlenmiştir, bunların 67'si il belediyesidir. İl Genel Meclisi oy oranlarına bakıldığında, Bülent Ecevit liderliğindeki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) %41,7 oy alarak birinci parti olmuştur. CHP'nin Belediye Başkanlığı Seçimlerindeki oyu ise %48 olarak gerçekleşmiştir. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük illerle birlikte toplamda 42 ilde CHP, 15 ilde Süleyman Demirel liderliğindeki Adalet Partisi (AP), 5 ilde (Bingöl, Çankırı, Elazığ, Erzincan, Yozgat) Alparslan Türkeş liderliğindeki MHP, 3 ilde (Adıyaman, Konya, Muş) Necmettin Erbakan liderliğindeki Millî Selamet Partisi ve 2 ilde (Diyarbakır, Malatya) bağımsızlar seçimleri kazanmıştır.
Seçim sonuçlarına göre, İl Genel Meclisi verileriyle seçim tablosu şu şekildedir: CHP %41,72, AP %37,10, MSP %6,90, MHP %6,60, Demokratik Parti %1,0, Bağımsızlar %5 oy almıştır.
1984 Türkiye yerel seçimleri, 12 Eylül Darbesi'nden sonra yapılan ilk yerel seçimlerdir.
İl Genel Meclisi oy oranlarına göre, Anavatan Partisi (ANAP) %41,5 oy alarak birinci parti olmuştur. 67 ilden İstanbul, Ankara ve İzmir ile birlikte toplamda 57 ilde ANAP, 8 ilde Erdal İnönü liderliğindeki Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP), 3 ilde Turgut Sunalp liderliğindeki Millî Demokrat Parti (MDP) ve 2 ilde Ahmet Tekdal liderliğindeki Refah Partisi seçimleri kazanmıştır.
Yeni kurulan partilerden Doğru Yol Partisi (DYP) de bu seçimlere Yıldırım Avcı'nın genel başkanlığında katılmıştır. Seçim sonrası il genel meclisi oylarına göre sonuçlar şu şekildedir: ANAP %41,52, Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) %23,35, Doğru Yol Partisi (DYP) %13,25, Halkçı Parti %8,76, MDP %7,10, Refah Partisi %4,40.
1989 yılındaki yerel seçimler, 26 Mart 1989 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Toplam 7 siyasi partinin katıldığı bu seçimlerde, İl Genel Meclisi seçimlerine göre %28,7 oy alarak birinci parti konumunda olan Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP), Erdal İnönü'nün genel başkanlığında bulunmaktadır.
1984 yerel seçimleriyle karşılaştırıldığında, iktidardaki Anavatan Partisi (ANAP) oylarında yaklaşık olarak 20 puanlık bir düşüş yaşamıştır. ANAP, SHP ve Doğru Yol Partisi'nin (DYP) ardından üçüncü sırada yer almıştır.
SHP, özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük illerde olmak üzere toplamda 39 ilin belediye başkanlıklarını kazanmıştır. Bunu 16 ille DYP, 5 ille Refah Partisi, üçer ille (Bitlis, Elazığ, Erzincan, Hakkâri, Malatya, Yozgat) ANAP ile Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ve 1 ilde (Tunceli) bağımsız aday takip etmiştir. Seçim sonuçları şu şekildedir: SHP %28,7, DYP %25, ANAP %21,8, Refah Partisi %9,8, Demokratik Sol Parti (DSP) %9, MÇP %4,1.
1994 Türkiye yerel seçimleri, 27 Mart 1994 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
Seçim sonuçlarına göre, Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi 28 ilde, Mesut Yılmaz liderliğindeki Anavatan Partisi 14 ilde, Tansu Çiller'in genel başkanı olduğu Doğru Yol Partisi 11 ilde, Murat Karayalçın'ın genel başkanı olduğu Sosyaldemokrat Halkçı Parti 10 ilde, Alparslan Türkeş'in liderliğini yaptığı Milliyetçi Hareket Partisi 8 ilde, Deniz Baykal'ın liderliğini yaptığı Cumhuriyet Halk Partisi ise 5 ilde seçimleri kazanmıştır. Bu sonuçlar, il düzeyindeki belediye başkanlıklarını ifade etmektedir.
1999 Türkiye yerel seçimleri, 18 Nisan 1999 tarihinde erken genel seçimlerle birlikte düzenlenmiştir.
Seçim sonuçlarına göre, Devlet Bahçeli'nin genel başkanı olduğu Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 21 ilde, Recai Kutan'ın genel başkanı olduğu Fazilet Partisi (FP) 16 ilde, Mesut Yılmaz'ın liderliğini yaptığı Anavatan Partisi (ANAP) 13 ilde, Deniz Baykal'ın liderliğini yaptığı Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 11 ilde, Bülent Ecevit'in genel başkanı olduğu Demokratik Sol Parti (DSP) 9 ilde, Murat Bozlak'ın genel başkanı olduğu Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) 7 ilde, Tansu Çiller'in genel başkanı olduğu Doğru Yol Partisi (DYP) ise 3 ilde seçimleri kazanmıştır.
İl genel meclisi sonuçlarına göre ise tablo şu şekildedir: DSP %18,70, MHP %17,17, FP %16,48, ANAP %15,03, DYP %13,21, CHP %11,08, HADEP %3,48.
2004 Türkiye yerel seçimlerine toplamda 20 parti katıldı. 43.552.931 seçmen, 173.748 sandıkta oy kullanarak katılım oranını %76,25 olarak gerçekleştirdi.
Seçim sonuçlarına göre, AK Parti 12 büyükşehir, 1753 il ve ilçe; CHP 2 büyükşehir, 469 il ve ilçe; SHP 1 büyükşehir, 64 il ve ilçe; DSP 1 büyükşehir, 30 il ve ilçe belediye başkanlığı kazandı. Ayrıca MHP 247, DYP 389, SP 63, ANAP 101, GP 13 olmak üzere 30 il ve ilçe belediye başkanlığı elde etti.
İl genel meclisi oylarına bakıldığında ise AK Parti %41.67, CHP %18.23, MHP %10.45, DYP %9.97, SHP %5.15, SP %4.02 ve Genç Parti %2.60 oy aldı.
2009 Türkiye yerel seçimleri, resmi adıyla 29 Mart 2009 Mahalli İdareler Genel Seçimleri olarak bilinir. Bu seçim, Türkiye genelinde tüm yerel yönetimlerin belirlendiği bir seçimdir. Seçime toplamda 19 parti katılmıştır. 48.049.446 seçmen, 177.431 sandıkta oy kullanarak katılım oranını %85,19 olarak gerçekleştirmiştir.
Seçim sonuçlarına göre, AK Parti 10 büyükşehir, 35 il ve 447 ilçe; CHP 3 büyükşehir, 10 il ve 170 ilçe; MHP 1 büyükşehir, 9 il ve 129 ilçe; DTP ise 1 büyükşehir, 7 il ve 50 ilçe belediye başkanlığı kazanmıştır. İl genel meclisi oylarına bakıldığında ise AK Parti %38,39, CHP %23,08, MHP %15,97 ve DTP %5,7 oy almıştır.
2014 Türkiye yerel seçimleri, resmi adıyla 30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimleri, 30 Mart 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu seçim, Türkiye genelinde tüm yerel yönetimlerin belirlendiği bir seçimdir.
Seçime toplamda 26 parti katılmıştır. 52.608.398 seçmen, 194.042 sandıkta oy kullanarak katılım oranını %89,19 olarak gerçekleştirmiştir.
Seçim sonuçlarına göre, AK Parti %43,16 oy oranıyla 18 büyükşehir, 32 il ve 559 ilçe; CHP %26,58 oy oranıyla 6 büyükşehir, 7 il ve 161 ilçe; MHP %17,66 oy oranıyla 3 büyükşehir, 5 il ve 106 ilçe; BDP ise %4,16 oy oranıyla 2 büyükşehir, 7 il ve 67 ilçe belediye başkanlığı kazanmıştır. İl genel meclisi oylarında ise AK Parti %43,39, CHP %25,53, MHP %17,57 ve BDP %4,56 oy almıştır.
2019 Türkiye yerel seçimleri, resmi adıyla 31 Mart 2019 mahalli idareler seçimlerinde 28 milyon 498 bin 346 seçmen sandığa giderken, katılım yüzde 84,69 olarak gerçekleşti. İl Genel Meclisi sonuçlarına göre AK Parti oyların yüzde 44.33'ünü alarak birinci parti oldu. CHP yüzde 30.12, İYİ Parti yüzde 7.45, MHP yüzde 7.31, HDP yüzde 4.24, Saadet Partisi yüzde 2.71 oranında oy aldı.
Türkiye, yeni yerel yöneticilerini seçmek için 31 Mart 2024 Pazar günü sandık başına gidecek.
Yüksek Seçim Kurulunun (YSK), 31 Mart'ta yapılacak Mahalli İdareler Genel Seçimleri için hazırladığı seçim takvimine göre süreç işliyor. Seçimlerde, 81 il, 973 ilçe, 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtar belirlenecek, il genel meclisi üyeliği, belediye meclis üyeliği seçimleri de yapılacak.
