TÜMDENGELİM NEDİR?
Tümdengelim, bir tür mantıksal düşünce ve çıkarım biçimidir ve bir genelden bir özdeş ya da özdesiz sonuca gitme sürecini ifade eder. Tümdengelim, genel bir önermeden yola çıkarak özgül bir sonuca ulaşma işlemidir. Bu tür çıkarımın temel mantığı, genel bir kuralın doğru olduğu ve bir nesnenin bu genel kurala uyan bir örnek olduğu kabul edilirse, bu nesnenin de o kuralın özelliğini taşıdığıdır.
Tümdengelim çıkarımı, şu temel prensiplere dayanır:
-Genelden Özele İleri Gidiş: Tümdengelim, genel bir kuraldan (genel önerme) yola çıkarak bu kurala uyan özel bir durumu (özdeş ya da özdesiz önerme) belirler. Yani, genelden başlayıp özele ilerler.
-Mantıklı ve Geçerli İfade: Tümdengelim çıkarımı, mantıklı bir şekilde ifade edilmelidir. Genel önerme ile özel durum arasında mantıksal bir bağlantı kurulmalıdır.
TÜMDENGELİM ÖRNEKLERİ
Tümdengelim mantığını daha iyi anlamak için örnekler verecek olursak konu daha iyi anlaşılacaktır.
Örnek bir tümdengelim çıkarımı: Genel Önerme: Bütün insanlar ölümlüdür. (X bütün insanları içerir ve her bir insan ölümlüdür.) Özdeş Önerme: Ahmet bir insandır. Sonuç (Tümdengelim): Ahmet ölümlüdür.
Bu örnekte, genel bir ilke (Bütün insanlar ölümlüdür) özel bir duruma (Ahmet) uygulanarak bir sonuca (Ahmet ölümlüdür) varılmıştır. Tümdengelim çıkarımı, matematik, felsefe, bilim ve mantık gibi birçok alanda kullanılan bir düşünme yöntemidir ve genellikle mantıksal argümanların oluşturulmasında önemli bir rol oynar.
Genel Önerme: Bütün insanlar oksijen solur. (X bütün insanları içerir ve her bir insan oksijen solur.)
Özdeş Önerme: Ali bir insandır.
Sonuç (Tümdengelim): Ali oksijen solur.
Bu örnekte, genel önerme tüm insanları içerir ve tüm insanların oksijen soluduğunu ifade eder. Özdeş önerme ise Ali'nin bir insan olduğunu belirtir. Tümdengelim mantığına göre, Ali'nin de oksijen soluyor olması mantıklı bir sonuçtur, çünkü Ali bir insan ve genel ilke tüm insanlar için geçerlidir.
Tümdengelim, genelden özele doğru ilerleyen bir mantıksal çıkarım biçimidir ve bu örnek, bu tür bir mantıklı düşünme sürecini göstermektedir.
