Yargıtay 3. Ceza Dairesi'nin, Anayasa Mahkemesi (AYM) üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunmasını eleştiren CHP Grubu, TBMM Genel Kurulu'nda dikkat çekici bir oturma eylemi başlattı. Adalet nöbeti tutan 20 CHP'li milletvekiline, destek ziyaretleri gerçekleşti. TİP Genel Başkanı Erkan Baş ve Parti Sözcüsü Sera Kadıgil, HEDEP Grup Başkanvekili Hakkı Saruhan Oluç ve HEDEP milletvekilleri, Demokrat Parti İzmir Milletvekili Salih Uzun ve EMEP Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca, CHP'nin adalet taleplerine destek vermek amacıyla vekilleri ziyaret etti.TBMM'deki oturma eylemi, CHP'nin hukukun üstünlüğü ve bağımsız yargıya vurgu yapma çabasının bir yansıması olarak öne çıktı. Peki, AYM mi Yargıtay mı üstün? AYM mi üst Yargıtay mı? Anayasa Mahkemesi en üst mahkeme midir, kararları Yargıtayı bağlayıcı mıdır? İşte detaylar…
AYM Mİ YARGITAY MI ÜSTÜN? AYM Mİ ÜST YARGITAY MI?
Türkiye'nin yargı birimleri arasında kritik bir pozisyonda bulunan Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay, bağımsızlık ve tarafsızlık ilkelerine büyük önem vererek faaliyet göstermektedir. Her iki kuruluş da hukukun üstünlüğünü koruma misyonunu üstlenmiş durumdadır. Anayasa Mahkemesi ile Yargıtay arasındaki hiyerarşik yapı, Anayasa Mahkemesi'nin Yargıtay'a üstünlüğüne dayanmaktadır. Bu durumun temel sebebi, Anayasa Mahkemesi'nin anayasa hükümlerini yorumlama ve uygulama görevlerinin kritik bir öneme sahip olmasıdır. Anayasa Mahkemesi, verdiği kararlarla Türkiye Cumhuriyeti'nin demokratik hukuk devleti temellerini koruma ve güçlendirme konusunda önemli bir aktör olarak öne çıkmaktadır.
ANAYASA MAHKEMESİ EN ÜST MAHKEME MİDİR, KARARLARI YARGITAYI BAĞLAYICI MIDIR?
Bu konuyu 2 anasaya maddesi net bir şekilde göstermiştir.
Madde 153 Anayasa Mahkemesi:
Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz. Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.
Kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar.
Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın Resmî Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez. İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal kararının ortaya çıkardığı hukuki boşluğu dolduracak kanun (…) teklifini öncelikle görüşüp karara bağlar.
İptal kararları geriye yürümez. Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.
Anayasa'nın 153. Maddesi, Anayasa Mahkemesi'nin yetki ve kararlarını net bir şekilde düzenlemektedir. Bu madde, Anayasa Mahkemesi'nin kesin kararlar verme yetkisine sahip olduğunu belirtir ve iptal kararlarının gerekçesinin yazılmadan açıklanamayacağını ifade eder. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi'nin bir kanunu veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesini iptal ederken, yeni bir hüküm tesis edemeyeceğini ve iptal kararlarının yayımlandığı tarihte yürürlükten kalktığını belirler.
Madde 154 Yargıtay:
Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar (…) Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.
Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler; süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcıvekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından dört yıl için seçilirler.
Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Yargıtayın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcıvekilinin nitelikleri ve seçim usulleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.
Madde 154 ise Yargıtay'ın rolünü ve yapısını düzenler. Yargıtay, adliye mahkemelerinin verdiği kararları son inceleme mercii olarak değerlendirir ve belirli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Yargıtay üyelerinin seçimi, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından belirlenen adli yargı hakimleri arasından gizli oyla gerçekleşir. Yargıtay'ın başkanlık ve üyelik süreleri, Yargıtay Genel Kurulu tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde yapılır. Ayrıca, Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcıvekili, Yargıtay Genel Kurulu tarafından belirlenen adaylar arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
ANAYASA MAHKEMESİ EN ÜST MAHKEME MİDİR?
Anayasa Mahkemesi, Türkiye'deki yargı sisteminin en üst düzeyinde yer almaktadır ve anayasa ile belirlenen yetkiler doğrultusunda önemli görevlere sahiptir. Anayasa'nın 153. Maddesi, Anayasa Mahkemesi'nin kararlarının kesin ve bağlayıcı olduğunu ifade etmektedir. Bu madde, Anayasa Mahkemesi'nin verdiği kararların, yürütme, yasama ve yargı organları, idare makamları, gerçek ve tüzel kişileri bağladığını belirtir.
Dolayısıyla, Anayasa Mahkemesi'nin kararları, Türkiye'deki diğer mahkemeleri de bağlar. Yargıtay dahil olmak üzere diğer yargı organları, Anayasa Mahkemesi'nin kesinleşmiş kararlarına uymakla yükümlüdür.
