Reşadiye Mahallesi Muhtarı Yusuf Çelik, konuya dair açıklamasında “Biz de Papa’nın Develi ile bir bağının olduğunu sosyal medyadan öğrendik. Ailesinin bu mahallede yaşadığı söyleniyor. Hayırlısı olsun diyoruz” ifadelerini kullandı.
TARİHİ BAĞLAR VE ERMENİ GEÇMİŞİ
20. yüzyılda Develi ve çevresindeki en önemli hadise Ermeni hadisesi ve buna bağlı olarak Haçin olayıdır. 1878 Osmanlı-Rus savaşı sonunda Rusların teşvik ve himayeleri ile kurulan Ermeni cemiyet ve komiteleri Osmanlı Devleti’ni içten yıkmak üzere görevlendirilmişlerdir. Bunların Anadolu’daki merkezlerinden bir tanesi de Develi’dir. Bunun sebebi Develi’nin hem Doğu Anadolu’ya hem de Güney Anadolu’ya yakın bir merkez olmasıdır. Ermeni ihtilal komitelerinden Hınçak ve Taşnak cemiyetleri, ileride Türklerle yapılacak çarpışmalarda kullanmak üzere büyük ihtiyaç duydukları bombaların üretimini Develi’de yapmayı uygun görmüşlerdir.
Birkaç yıllığına Develi Ermenilerinden Amerika’ya bomba tahsiline gönderilen Kevork Elekçıyan, 1913 yılında Everek’e dönmüştür. Everek’te Kevork’un evinde bulunan imalathanede bomba üretimi esnasında Kevork’un yaptığı bir bomba elinde patlamış, bu hadisenin Kayseri’de duyulmasından sonra Ermeni evlerinde arama yapılmış ve birçok bomba ve bomba yapımında kullanılan teçhizat ele geçirilmiştir. Fakat Ermeniler böyle bir aramayı önceden tahmin ettikleri için birçok bombayı evlerinin gizli bölmelerine saklamayı başarmışlardır.
Ermeniler Fransızlarla ortak hareket ediyorlardı. Fransız işgal kuvvetlerinin Develi’nin 20 km. kadar yakınına gelerek Zamantı suyunu sınır olarak ilan etmeleri Atatürk’ün dikkatini çekmişti. M. Kemal Paşa, Kılıç Ali Bey’i bu lüzum üzerine Develi’ye, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyet-i Heyeti Temsilcisi olarak göndermiştir. Develi’ye gelen Kılıç Ali Bey, Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararları anlatarak, Mustafa Kemal’in pek yakında bölgeye büyük bir askeri kuvvet yollayacağını bildirmiş, halktan bu harekete destek vermesini istemiştir.
Develi Kaymakamı’nın yardımları ile Kılıç Ali Bey halkı Ermenilere karşı teşkilatlandırmaya başlamıştır. Bu arada Ermeniler Haçin’de yedi Develiliyi boğazlarını keserek katletmişlerdir. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti daha fazla beklemenin oluşturacağı tehlike ve sakıncaları tahmin ederek Kilikya Kuva-i Milliye Kumandanı Doğan Bey’i harekete geçirme kararını almıştır.
Gerekli asker ve silah toplandıktan sonra, Haçin’e taarruz emri 6 Nisan 1920 de verildi. Kayseri İntikam Alayı’nın da bölgeye gelmesi ile Haçın ele geçirildi. Haçın’de sağ kalan Ermeniler, Develi’ye gönderilmişler ve bunların korunmasını bizzat Develi Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üstlenmiştir. Bu uygulamayla Türk milleti bir kez daha ne kadar aziz bir millet olduğunu ispatlamıştır. Develi’de Ermeniler dışında Rum azınlıklar da yer almaktaydı, fakat onlar Ermenilere karşı Türkleri desteklemişlerdir. Rumlar, 1920’de yapılan nüfus mübadeleleri ile Trakya Türkleriyle değiştirilerek Develi’den ayrılmışlardır. Develi’de bulunan Ermeni azınlık ise Halep, Suriye ve Şam’a gönderilmiştir.
MİLLİ MÜCADELE YILLARINDA DEVELİ’NİN ROLÜ
Ermenilerin Fransız işgal güçleriyle iş birliği yapması, Develi çevresindeki gerginliği artırmıştı. Fransızların Zamantı Suyu’nu sınır olarak ilan etmesi üzerine, Mustafa Kemal Paşa'nın talimatıyla Kılıç Ali Bey bölgeye gönderilmişti. Kılıç Ali Bey, burada halkı örgütleyerek Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin faaliyetlerini başlatmış, ardından Kilikya Kuva-yi Milliye Komutanı Doğan Bey önderliğinde Haçin’e (bugünkü Saimbeyli) yönelik askeri harekât düzenlenmişti.
Haçin’in ele geçirilmesinin ardından hayatta kalan Ermeniler Develi’ye getirilmiş, onların korunması ise bizzat Develi Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından üstlenilmişti. Bu olay, Türk halkının zor şartlar altındaki insani duruşunu bir kez daha ortaya koymuştu.
Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan nüfus mübadeleleriyle birlikte Develi’deki Rum nüfus Trakya Türkleri ile değiştirilmiş, kalan Ermeni nüfus ise Halep, Şam ve Suriye’ye göç ettirilmişti. Bu tarihi geçmiş, bugün gündeme gelen Papa 14. Leo’nun Kayseri kökenli olduğuna dair iddiaları da daha anlamlı hale getiriyor.
DEVELİ HALKI ŞAŞKIN
Develi halkı, bu iddia karşısında şaşkınlık yaşasa da temkinli bir yaklaşım sergiliyor. Mahalle muhtarı Yusuf Çelik’in dile getirdiği gibi, bu gelişme ilçe sakinleri için sürpriz olsa da, bölgenin tarihsel çeşitliliği düşünüldüğünde olası bir bağ olarak görülüyor.
Henüz resmi kaynaklardan Papa 14. Leo’nun ailesine dair bu iddia doğrulanmamış olsa da, konu dünya basınının ilgisini çekecek nitelikte. Kayseri’nin Develi ilçesi, bu ilginç iddiayla birlikte yeniden tarihiyle gündeme geldi.
