Türkiye’de meydana gelen 6 Şubat depremlerinin ardından özellikle enkaz kaldırma sırasında ortaya çıkan tozların yoğun miktarda asbest içerdiği ortaya çıktıktan sonra birçok kişi asbestin ne olduğunu merak etmeye başladı. Peki asbest nedir? Nerelerde bulunur? Asbest zararlı mı? Nerelerde kullanılır? İşte asbest hakkında merak edilenler…
ASBEST NEDİR?
Asbest, ticari adıyla amyant, jeolojik olarak lifsi kristal yapısına sahip silikat (magnezyum silikat, kalsiyum-magnezyum silikat, demir-magnezyum silikat) bileşimindeki bir grup mineralin ortak adıdır. Asbest sahip olduğu fiziksel ve kimyasal özelliklerinin bir sonucu olarak gösterdiği izolasyon özelliği nedeniyle çok uzun yıllardır kullanılmış ve “sihirli mineral” olarak bilinmiştir.
ASBEST NERELERDE KULLANILIR?
Antik çağdan bu yana insanlığa faydası kadar zararı da olan asbest, kimyasal ve fiziksel özellikleri sebebiyle inşaat, gemi, otomotiv, tekstil ve diğer sanayi alanlarında tercih edilen bir ürün olmuştur. Isı izolasyonu, tutuşmazlık, sıcaklığa ve pasa mukavemet, yüksek mekanik dayanıklılık, çimento ve benzerleri ile yakınlık kurabilme vb. özellikleri nedeniyle birçok yerde kullanılan asbest, en çok aşağıdaki alanlarda kullanılmaktadır:
• Asbest Çimentolu Su Tankı
• Tavanlar, duvarlar, kirişler ve kolonlar üzerine püskürtme asbest
• Tavan Kaplaması
• Gevşek Dolgu İzolasyon
• Kazan ve Borularda Kaplama
• Yangın Kapısı
• Bölme Duvar
ASBESTİN SAĞLIĞA ZARARLARI
Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum yoluyla vücuda girdiğinde başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düşünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaşması ve akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumu gibi elim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırmaktadır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılmıştır.
Fransa'da asbeste bağlı hastalıklardan her yıl 4000 kişi ölmektedir ve sayı giderek artmaktadır. Uzmanlar Birleşik Krallık'ta 1960 ve 70'lerde asbeste maruz kalmış kişilerden 120.000'den fazlasının akciğer kanseri nedeniyle yakın gelecekte öleceğini öngörmektedirler.
Belçika ve Hollanda gibi ülkelerde 90'lı yılların başında asbest üretim ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Avrupa Birliği'de 2005 yılından itibaren AB'ye üye ülkelerde asbest üretimi ve kullanımını yasaklamıştır.
Geçmişte tersane işçisi olan babasının iş elbiselerinden bulaşan asbest nedeniyle kansere yakalanan genç bir kadın, 2007 yılında İngiliz Savunma Bakanlığı'ndan tazminat almaya hak kazanmıştır.
ASBEST HANGİ ÜRÜNLERDE VAR?
Asbest bir saç telinden yaklaşık 2 bin kez daha ince bir yapıdadır. Havaya karışarak solunum yolu aracılığı ile vücut içinde ilerleyip kalbe kadar ulaşabilir. Solunum sisteminde farklı patolojilere ve/veya kansere (akciğer kanseri, mezotelyoma) sebep olan asbest minerali aynı zamanda asbestoz ve mide-bağırsak kanseri gibi hastalıklara da sebep olabilir.
Asbestin bu tehlikeli özellikleri her ne kadar 1950’li yıllardan beri biliniyor olsa da gemi, uçak, otomobil, ısı ve ses izolasyonunda, inşaatlarda, ısıya dayanıklı tekstil ürünlerinde ve makine konstrüksiyonlarında olmak üzere 300’den fazla alanda asbest kullanımı gerçekleşmiştir. Asbest minerali genellikle ;
• iplik, elyaf dokuma
• çimento levha, boru
• yalıtım malzemesi
• conta, fren ve debriyaj balataları
• kağıt ve karton
• yer döşemeleri gibi farklı maddelerde bulunabilir.
Bu tip asbestli malzemeler ise genellikle aşağıda yer alan iş alanlarında yüksek oranda yer almaktadır:
• Asbest söküm işleri
• Asbestli toprak çıkarılması ve kullanılması
• Asbestli dokuma endüstrisi (asbestli iplik, elyaf, dokuma yapımı)
• Asbestli çimento endüstrisi (levha, boru yapımı vb.)
• Yapı işleri (asbestli levha, boru, yalıtım malzemesi kullanımı, işlenmesi, kesilmesi vb.)
• İzolasyon (ısı ve ses yalıtım malzemesi, ateşten koruma amacıyla levha, plaka, sargı materyali şeklinde kullanılması)
• Kâğıt endüstrisi (asbestli kâğıt ve karton yapımı ve kullanımı)
• Balata yapımı ve kullanımı (fren ve debriyaj balataları) vb. işler
• Asbestli conta imalatı ve işlenmesi
• Plastik yer karosu (marley) ve yer kaplama malzemesi
