Bilim tarihinde dünyanın yuvarlak olduğunu savunan ilk Türk bilgininin kim olduğu araştırılıyor. Okuyucular, dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk Türk bilim insanının kim olduğunu öğrenmek istiyor. İşte detaylar...
DÜNYANIN YUVARLAK OLDUĞUNU SÖYLEYEN İLK TÜRK BİLGİNİ KİMDİR?
Dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk Türk bilgini olarak tarih kitaplarında öne çıkan isim Biruni’dir. Tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni olan bu büyük bilim insanı, 11. yüzyılda yaşamış ve yaptığı astronomi, matematik ve coğrafya çalışmalarıyla çağının çok ötesine geçmiştir.
BİRUNİ’NİN DÜNYA HAKKINDAKİ ÇALIŞMALARI
Biruni, yaşadığı dönemde dünyanın düz olmadığını, tam aksine küre şeklinde olduğunu ileri sürmüş ve bu görüşünü bilimsel hesaplamalarla desteklemiştir. Yükseklik ölçüm teknikleri geliştiren Biruni, dağların yüksekliğini trigonometrik yöntemlerle hesaplamış, buradan yola çıkarak dünyanın çevresini oldukça doğru bir şekilde ölçmeyi başarmıştır. Günümüzde bilinen yaklaşık 40 bin kilometrelik ölçüme çok yakın sonuçlara ulaşmıştır.
Onun bu çalışmaları, sadece matematiksel teorilere değil aynı zamanda gözleme dayalı bir bilimsel yöntem üzerine kuruludur. Bu yaklaşım, onu dönemindeki birçok bilginden ayırmış ve bilim tarihinde önemli bir yere taşımıştır.
TARİHTE DÜNYANIN YUVARLAKLIĞI GÖRÜŞÜ
Her ne kadar Batı kaynaklarında dünyanın küresel yapısını kanıtlayan ilk isim olarak Macellan anılsa da, aslında Macellan’ın seferinden yüzyıllar önce İslam dünyasında ve Türk-İslam bilginleri arasında bu görüş dile getirilmişti. Biruni, bu konuda en önemli isimlerden biri olmuş ve bilimsel hesaplamalarıyla görüşünü kanıtlamaya çalışmıştır.
Ayrıca dönemin diğer bilginlerinden İbn Haldun ve Kâtip Çelebi de dünyanın küresel yapısından bahsetmiş, eserlerinde bu bilgiyi aktarmışlardır. Özellikle Kâtip Çelebi’nin Cihannüma adlı eseri, coğrafya bilgisinin gelişimine katkı sağlayan en önemli kaynaklardan biri olmuştur.
BİRUNİ’NİN HAYATI VE BİLİME KATKILARI
Biruni, 973 yılında Harezm’de doğdu. Matematik, astronomi, fizik, tarih ve coğrafya alanlarında çok sayıda eser verdi. Özellikle “el-Kanun el-Masudi” adlı eseri, astronomi ve coğrafya bilgisi açısından oldukça değerlidir. Ayrıca Hindistan üzerine yazdığı kitabı da birçok dile çevrilmiş ve büyük etki uyandırmıştır.
1048 yılında hayatını kaybeden Biruni, bugün hâlâ dünyanın yuvarlak olduğunu söyleyen ilk Türk bilgini olarak anılmakta ve bilim dünyasında saygıyla hatırlanmaktadır.
