Kedilerin yönlerini bulma yöntemleri, adeta bir astronotun uzayda konum tayini veya bir matematikçinin koordinat hesaplaması yapması kadar etkileyici. İşte bilimsel araştırmalar ve gözlemlerle desteklenen başlıca yöntemler:
MANYETİK ALAN ALGISI
Kedilerin retinasında bulunan manyetit kristalleri (Fe₃O₄), Dünya’nın manyetik alanını algılamalarını sağlar.
2020 yılında Nature dergisi’nde yayımlanan araştırma, kedilerin kuzey-güney eksenine göre uyuduğunu ve avlandığını gösterdi.
Evden uzaklaştıklarında bu doğal pusula, yön tayin etmelerinde kritik rol oynar.
GÜNEŞ VE YILDIZ POZİSYONU
Kediler, gökyüzündeki güneşin konumunu ve polarize ışık desenlerini algılayarak yön hesaplayabilir. Bulutlu günlerde bile bu yöntemle yönlerini tayin ederler.
Gece ise yıldızları, özellikle Kutup Yıldızı’nı, kullanabilirler.
Bu yöntem, kedilerin uzun mesafelerde kaybolmadan hareket etmesini sağlar.
KOKU HARİTASI
Kediler, çevrelerinde bıraktıkları kokuları üç boyutlu bir harita gibi hafızalarına kaydeder.
Evden uzaklaştıklarında idrar, pati izleri ve sürtünme izleri bırakırlar.
Dönüş yolunda bu izleri takip ederek eve geri dönerler.
Deneysel gözlemler, gözleri bağlı kedilerin bile 10 km uzaklıktan eve dönebildiğini gösteriyor; bu başarı, koku + manyetik alan kombinasyonuna dayanıyor.
SES VE TİTREŞİM DUYARLILIĞI
Kediler, insan kulağının duyamadığı frekanstaki titreşimleri algılayabilir.
Uzak mesafeden bile evin seslerini, kapı gıcırtısı veya sahibinin sesiyle tanıyabilirler.
Yeraltı titreşimlerini (tren rayları, su boruları) hissederek yön tayini yapabilirler.
GÖRSEL HAFIZA VE LANDMARK TANIMA
Kediler, çevresel işaretleri fotoğrafik hafıza ile kaydeder: binalar, ağaçlar, dağ siluetleri ve diğer işaretler yön bulmada kullanılır.
Yüksek noktalara çıkarak çevreyi gözlemleyip, konumlarını eve göre hesaplayabilirler.
Gerçek hayattan örnekler,
kedilerin yön bulma yeteneklerini gözler önüne seriyor. ABD’deki Sugar adlı kedi, 200 kilometre uzaklıktaki evine 2 ay süren bir yolculuğun ardından koku ve manyetik alan kombinasyonunu kullanarak geri dönebildi. İngiltere’deki Holly, 300 kilometre mesafeyi yalnızca 12 günde kat ederek güneş ve çevresel işaretler (landmark) yardımıyla evini buldu. Türkiye’nin başkenti Ankara’da yaşayan Maviş ise, yaklaşık 18 kilometre uzaklıktaki evine 3 günde koku izi ve ses yoluyla geri döndü. Bu örnekler, kedilerin karmaşık navigasyon yeteneklerini çarpıcı bir şekilde gösteriyor.
Kedilerin bu yön bulma yetenekleri, bilim insanlarını şaşırtmaya devam ediyor. Evcil dostlarımız, hem manyetik alanları hissedebiliyor hem de güneş, yıldız, koku ve ses gibi çeşitli ipuçlarını birleştirerek eve geri dönebiliyor.
