Sergi alanında yer alan heykel, kamuoyunda ayrıştırıcı bir temsil içerdiği gerekçesiyle tepki topladı. Görüntülerin sosyal medyada yayılmasının ardından, heykelin “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama” suçunu oluşturup oluşturmadığı yönünde inceleme başlatıldı.
Emniyet birimleri tarafından yapılan çalışmada, heykeli hazırladığı belirlenen M.K. (45) ile sergi organizasyonunda yer aldığı bildirilen A.E.I. (34) gözaltına alındı. Şüphelilerin işlemlerinin tamamlanmasının ardından adli makamlara sevk edileceği aktarıldı.
TARTIŞMANIN KÖKENİNDE O KARİKATÜR VAR
Kongre merkezinde heykel olarak yeniden yorumlanan figürün, karikatürist Ramiz Gökçe tarafından çizilen ve 13 Haziran 1947 tarihli Mizah dergisinde yayımlanan bir illüstrasyona dayandığı biliniyor.
Orijinal karikatür, Atatürk’ün elinde “İnkılap” kılıcıyla sözde gericiliği simgeleyen dört başlı yeşil bir yaratığı alt ettiği bir mizahi temsil niteliği taşıyordu. Ancak çizim, yıllar içinde farklı çevrelerce tek bir grubu hedef alan bir sembol gibi yorumlanarak tartışma konusu hâline geldi. Aslında bu karikatürde "dünyadaki tüm Türkleri tek bir çatı altında toplama" anlamına gelen Turancılık da hedef alınıyor.
AYRIŞTIRICI BİR ANLAM YÜKLÜYOR
Söz konusu heykelin son dönemde yeniden gündeme gelmesinin nedeni, birçok kişi tarafından toplumu bölen, Atatürk’ün düşüncesiyle doğrudan bağlantılı olmayan bir şiddet imgesi üzerinden yanlış bir mesaj verdiği yönündeki eleştiriler oldu.
Tarihsel olarak karikatürdeki yaratığın başları “İslamcı”, “faşist”, “komünist” ve “turancı/ırkçı” akımları simgeleyecek şekilde tasarlanmıştı. Bu çok başlı figür, dönemin basınında “gericilikle mücadele” vurgusu için kullanılan sert bir metafor niteliği taşıyordu. Ancak modern yorumlarda, bu temsilin güncel toplumsal fay hatlarını derinleştirdiği ve Atatürkçülükle ilişkilendirilecek doğru bir bağlam sunmadığı ileri sürülüyor.
RAMİZ GÖKÇE KİMDİR?
1900–1953 yılları arasında yaşayan Ramiz Gökçe, Akbaba, Aydede, Cumhuriyet ve Yeni Sabah gibi birçok önemli dergide karikatürler üretmiş, dönemin siyasi atmosferini mizahla yorumlayan isimlerden biriydi. “İnkılap” ve “irtica” temalı çizimleriyle bilinen Gökçe, aynı zamanda 1949–1953 yılları arasında yayımlanan Mizah dergisinin sahibi ve baş çizeriydi.
1930’lu ve 1940’lı yıllarda gazete ve dergilerde yayımlanan birçok çalışması, siyasal ve toplumsal tartışmaları karikatür diliyle aktaran sert eleştiriler içeriyordu. Ancak bu tarihi çizimlerin günümüzde heykel formunda yeniden yorumlanması, hem bağlam kayması hem de toplumsal hassasiyetler nedeniyle farklı tepkiler doğurdu.
