Mazdek isyanında İran hükümdarının kim olduğu tarih araştırmaları yapan öğrenciler tarafından merak ediliyor. Ödev ve sınav hazırlıkları kapsamında Mazdek isyanı sırasında İran tahtında hangi hükümdarın bulunduğu sıkça araştırılıyor. İşte detaylar...
MAZDEK İSYANINDA İRAN HÜKÜMDARI KİMDİR?
Mazdek isyanı, Sasani İmparatorluğu döneminde büyük yankı uyandıran bir toplumsal ve dini hareket olarak tarihe geçmiştir. Bu isyan, 5. yüzyılın sonları ile 6. yüzyılın başlarında, İran şahı I. Kavad (Kavâd, Kubad) döneminde meydana gelmiştir. 488 – 531 yılları arasında tahtta kalan I. Kavad, Mazdek’in fikirlerinden bir süre etkilenmiş, hatta onun reformlarını uygulamaya çalışmıştır.
MAZDEK VE İSYANIN NEDENLERİ
Mazdek (Farsça مزدک), kaynaklara göre proto-sosyalist bir Zerdüşt reformcusu ve din adamıydı. Asıl adının İnderazor olduğu rivayet edilir. Toplumdaki eşitsizliklere karşı çıkan Mazdek, özel mülkiyetin kaldırılmasını, mal ve servetin halka eşit şekilde dağıtılmasını, ayrıca zenginlerin kadınlar üzerindeki hakimiyetine son verilmesini savundu.
Mazdek’in düşünceleri özellikle fakir halk arasında büyük destek buldu. Bu fikirler, dönemin güçlü Zerdüşt din adamları sınıfının karşısında büyük bir tehdit olarak görüldü. Onun öğretileri, dini formalitelerin azaltılmasını, barışçıl bir yaşamı, öldürmenin günah sayılmasını ve hatta hayvansal gıdaların tüketilmemesini öne çıkarıyordu.
I. KAVAD’IN MAZDEK’E YAKLAŞIMI
İran hükümdarı I. Kavad, başlangıçta Mazdek’in fikirlerine sempatiyle yaklaşmış ve sosyal eşitliği artırmak amacıyla bazı uygulamalarına destek vermiştir. Ancak bu durum, saray çevresinde ve soylular arasında huzursuzluk yarattı. Mazdek taraftarlarının zamanla imparatorluk düzenini tehdit eden bir güç haline gelmesi, Kavad’ın da tutumunu değiştirmesine yol açtı.
MAZDEK’İN ÖLÜMÜ VE İSYANIN SONU
Kavad’ın oğlu I. Hüsrev Enuşirvan (Nuşirevan), Mazdek’e karşı planlı bir harekât düzenledi. Kaynaklara göre Mazdek ve on binlerce taraftarı, düzenlenen bir tuzak sonucu saraya davet edilerek öldürüldü. Mazdek ise göğsüne kadar toprağa gömülerek idam edildi.
Mazdek’in ölümünün ardından taraftarları da ağır bir şekilde cezalandırıldı. Ancak onun fikirleri tamamen yok olmadı. Mazdek’in eşi Hürrem Bint-i Kade, inançlarını sürdürdü ve bu öğretiler daha sonra Hürremdînîyye hareketine dönüşerek İslam tarihindeki bazı sosyal isyanlara ilham verdi.
MAZDEKÇİLİK VE ETKİLERİ
Mazdekçilik, Maniheizm ile benzerlikler taşıyan düalist bir kozmolojiye dayanıyordu. Evreni “ışık” ve “karanlık” ilkelerinin karışımı olarak tanımlayan Mazdek, iyi davranışlarla ışığın tarafını güçlendirmeyi öğütlüyordu.
Mazdek’in savunduğu eşitlikçi ve paylaşımcı düzen, erken dönem sosyalist ve komünist fikirlerin öncüsü olarak değerlendirilmektedir. Her ne kadar isyan bastırılsa da, onun fikirleri yüzyıllar boyunca farklı toplumsal hareketlerde iz bırakmıştır.
