Türk Dil Kurumu (TDK), 2025 yılının kelimesini “dijital vicdan” olarak belirledi. Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (İLAUM) iş birliğiyle yürütülen çalışma kapsamında yapılan halk oylamasıyla yılın kelimesi netlik kazandı.
TDK tarafından yürütülen süreçte, halktan gelen öneriler ve alanında uzman 23 kişiden oluşan değerlendirme kurulunun çalışmaları doğrultusunda beş kelime-kavram belirlendi. Bu kavramlar, Türk Dil Kurumu’nun resmi internet sitesi üzerinden halkın oyuna sunuldu.
OYLAMAYA SUNULAN BEŞ KAVRAM
2025 yılı için oylamaya değer bulunan kelimeler;
“dijital vicdan”, “vicdani körlük”, “çorak”, “eylemsiz merhamet” ve “tek tipleşme” olarak açıklandı. Yapılan oylama sonucunda en fazla oyu alan “dijital vicdan”, 2025 yılının kelimesi oldu.
“VİCDAN” KAVRAMI DİJİTAL ÇAĞDA YENİ BİR ANLAM KAZANDI
Değerlendirme kurulu, “dijital vicdan” kavramının seçilme gerekçesini de kamuoyuyla paylaştı. Açıklamada, TDK’ye göre vicdanın “kişiyi kendi davranışları hakkında yargıda bulunmaya iten ve ahlaki değerleri üzerine düşünmesini sağlayan duygu” olarak tanımlandığı hatırlatıldı. Ancak dijital çağda bu kavramın farklı bir boyut kazandığına dikkat çekildi.
SOSYAL MEDYADA VİCDANIN ‘TIKLANABİLİR’ HALE GELMESİ
Kurul açıklamasında, bireylerin gerçek hayatta sorumluluk almak istemedikleri konularda sosyal medya üzerinden yaptıkları beğeni, paylaşım ve yorumlarla vicdanlarını rahatlatma eğilimine girdikleri vurgulandı. Bu durumun, bireysel duyarlılığı pasif hale getirerek vicdanı “tıklanabilir bir işlem”e dönüştürdüğü ifade edildi.
SEMBOLİK DUYARLILIK, GERÇEK SORUMLULUĞUN ÖNÜNE GEÇİYOR
Açıklamada, merhamet ve insaf duygularının sosyal medya üzerinden sembolik bir görünürlüğe indirgenmesinin, bireylerin kendilerini insani görevlerini yerine getirmiş gibi hissetmelerine yol açtığı belirtildi. Bu durumun ise gerçek sorumluluk duygusunu zayıflattığına dikkat çekildi.
GAZZE VE DOĞU TÜRKİSTAN ÖRNEĞİYLE AÇIKLANDI
Değerlendirme kurulunun açıklamasında, Gazze ve Doğu Türkistan gibi kamuoyunun önünde yaşanan insanlık dramları örnek gösterildi. Bu tür olaylarda sosyal medya içeriklerini beğenmenin ya da bu konularda içerik üretmenin, olayların gerçekliğini gölgelediği ve bireylerde sanal bir vicdani rahatlama yarattığı ifade edildi.
“DİJİTAL VİCDAN” UYARI NİTELİĞİ TAŞIYOR
Açıklamanın devamında, dijital vicdanın bireyleri somut gerçekler karşısında somut çözümler üretmekten alıkoyduğu, bunun da sorunların daha da derinleşmesine neden olduğu vurgulandı. Bu gerekçelerle “dijital vicdan” kavramının, çağımızda vicdanın dijital ortamda kazandığı yeni ve çoğu zaman yanıltıcı işlevi anlatan önemli bir kavram olarak Türkçede yer alması gerektiği belirtildi.
