Tiyatroda Şiddet Temsili Tartışılıyor: Seyirci Nerede Durmalı?

Tiyatro sahnelerinde son yıllarda artan şiddet temsilleri, sanatın sınırları ve izleyici üzerindeki etkileri hakkında tartışmaları da beraberinde getiriyor. Fuaye Ankara ekibinden Nihan ve Sevgi, bu tartışmaya dikkat çeken bir bölümle izleyicilerin karşısına çıktı.

Sahnede Şiddetin Yükselişi

Tiyatronun en önemli işlevlerinden biri, hayatın içindeki gerçeklikleri izleyiciye aktarmak. Ancak son yıllarda sahnelerde giderek artan şiddet temsilleri, bunun sınırlarının nerede çizilmesi gerektiği sorusunu gündeme taşıyor.

  • Bir oyun, seyirciyi sadece rahatsız ettiği noktada mı işlevini yerine getirir?

  • Yoksa izleyiciyi travmatize etmeye başladığında sanatsal amaç amacını aşar mı?

Sanat mı, Travma mı?

Programda ele alınan temel sorulardan biri, şiddetin sanatsal bir araç mı yoksa seyirci için potansiyel bir travma kaynağı mı olduğuydu. Özellikle sahnede kullanılan “çıplak şiddet” öğelerinin, izleyicinin ruhsal dünyasında açabileceği yaralar tartışıldı.

Sanatçılar için özgürlük, yaratım sürecinin temel taşlarından biri. Ancak bu özgürlüğün izleyicinin psikolojik sınırlarını zorlayıp zorlamadığı da göz ardı edilmemesi gereken bir konu olarak öne çıkıyor.

Psikolojiden Tiyatroya: Ayna Nöronlar ve Aktarılmış Travma

Fuaye Ankara’nın bu bölümünde, bir psikoloğun bakış açısıyla sahnede şiddetin izleyiciye nasıl aktarıldığı bilimsel verilerle ele alındı.

  • Ayna nöronlar, insanların karşısındaki duyguyu hissetmesine yol açan beyin hücreleri. Bu nedenle sahnede yaşanan şiddet sahneleri, izleyicinin bilinçaltında gerçekmiş gibi algılanabiliyor.

  • Aktarılmış travma, bireyin doğrudan deneyimlemediği ama şahitlik ettiği şiddet olaylarının ruhsal dünyasında iz bırakması anlamına geliyor.

Bu açıdan bakıldığında, sahnede şiddeti “görmek” ile onu “anlamak” arasında devasa bir fark olduğu vurgulandı.

Programda, şiddetin sanatsal bir ifade biçimi olmaktan çıkıp “pornografik bir gösteriye” dönüşme ihtimali üzerinde de duruldu. Seyirciyi şoke etmeyi amaçlayan, duygusal eşiğin zorlandığı sahneler, çoğu zaman verilmek istenen asıl mesajı gölgeliyor.
Örneğin; bir cinayet sahnesini alkışlayan seyirci, oyunun düşündürmek istediği noktayı kaçırabiliyor.

Tetikleyici Uyarılar Yeterli mi?

Son dönemde birçok tiyatro afişinde “tetikleyici unsurlar”a dair uyarılar yer alıyor. Bu uyarılar, şiddet, taciz ya da travmatik içerikler konusunda izleyiciyi bilgilendirmeyi amaçlıyor.
Ancak Fuaye Ankara ekibine göre bu önlemler hâlâ tartışmalı:

Seyircinin Rolü: Pasif İzleyici mi, Bilinçli Katılımcı mı?

Bir oyunun sahneye koyduğu şiddet sahneleri karşısında seyircinin de önemli bir sorumluluğu bulunuyor. Fuaye Ankara ekibi, seyircilerin sadece sahnede olan biteni izleyen değil, aynı zamanda oyunun mesajını sorgulayan bilinçli bireyler olması gerektiğini hatırlattı.

Bununla birlikte seyircilerin, kendi psikolojik sınırlarını korumak adına kendilerini zorlayacak içeriklerle ilgili daha seçici davranmaları gerektiğinin altı çizildi.

Tiyatronun Görevi ve Sanatçının Sorumluluğu

Tiyatro, toplumsal meseleleri sahneye taşıyarak farkındalık yaratma görevini sürdürürken, sanatçılar için de ayrı bir sorumluluk doğuyor. Oyunun içeriğini belirlerken sadece sanatsal kaygıları değil, aynı zamanda seyircinin ruhsal sınırlarını da gözetmek gerektiği tartışmada öne çıkan noktalardan biri oldu.

Kaynak: Cansel Yıldız