Tapu harcının hesaplanması da uygulamada farklılık gösterebiliyor. Yasaya göre harçlar, evin gerçek satış bedeli üzerinden hesaplanmalı. Ancak birçok işlemde bu bedel, belediyelerin belirlediği asgari rayiç bedel üzerinden gösteriliyor. Bu yöntem, vergi kaybına neden olduğu gibi alım-satım sonrası sorunlar da doğurabiliyor.
Türkiye’de yasalara göre tapu harcı, alıcı ve satıcı tarafından eşit olarak ödenmeli. Bu oran alım bedelinin toplamda yüzde 4’ü kadar. Ancak pratikte bu uygulama çoğu zaman işlemiyor. Gerçek hayatta genellikle alıcı hem kendi hem de satıcının payını ödemek durumunda kalıyor.
Emlak danışmanlığı hizmeti de alım-satımda ek bir maliyet yaratıyor. Türkiye'de, hem alıcıdan hem de satıcıdan yüzde 2 oranında komisyon talep edilebiliyor. Buna ek olarak yüzde 20 KDV de bu komisyon tutarına yansıtılıyor. Bu da toplamda önemli bir gider anlamına geliyor.
Denge Değerleme tarafından yapılan ve 40 ülkeyi kapsayan araştırmaya göre, Türkiye’deki alım-satım işlem maliyetleri dünya ortalamasının altında. Araştırmada dünya genelinde bu oran ortalama yüzde 11,7 seviyesindeyken, Türkiye’deki yük bu oranın altında kalıyor.
Bazı ülkelerde bu oran oldukça yüksek. Örneğin, Rusya'da işlem maliyeti yüzde 26,5'e kadar çıkabiliyor. Avrupa’nın birçok ülkesinde ise yüzde 10 ila yüzde 15 arasında değişen oranlarla işlem masrafları karşılanıyor.
Araştırmaya göre İngiltere, Kanada, ABD, Avustralya, İsveç ve İspanya gibi ülkelerde emlak komisyonu yalnızca satıcıdan alınıyor. Türkiye’nin aksine, alıcılar bu tür hizmetler için ödeme yapmıyor. Ayrıca, bu ülkelerde kiralama işlemlerinde de komisyon ücreti çoğunlukla ev sahibi tarafından karşılanıyor.
Bazı ülkelerde noter ücreti, kayıt harcı, devir vergisi ve avukatlık ücretleri gibi kalemler de zorunlu masraf kapsamında. Hatta bazı ülkelerde bu oranlar, bulunduğunuz eyalet ya da bölgeye göre değişiklik gösterebiliyor.
Araştırmada yalnızca her koşulda zorunlu olan işlem giderleri dikkate alındı. Türkiye’deki değer artış kazancı vergisi gibi koşullu vergiler, hesaplama dışında tutuldu. Çünkü bu vergi yalnızca 5 yıldan kısa sürede yapılan satışlar için geçerli. Aynı şekilde, DASK (zorunlu deprem sigortası) ve emlak komisyonlarının KDV’si gibi bazı kalemler de kapsam dışında bırakıldı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, tapu harçlarının gerçek satış bedeli üzerinden tahsil edilmesi için düzenlemeler üzerinde çalışıyor. Amaç, vergi kaçağının önüne geçmek ve sistemin daha şeffaf hale gelmesini sağlamak.
