Şeva Yelda, Farsça adıyla Şeb-i Yeldâ, kış gündönümünün yaşandığı ve yılın en uzun gecesi olarak kabul edilen 21 Aralık gecesini ifade eder. Bu özel gece, yüzyıllardır Orta Doğu’dan Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada yeniden doğuş, bereket, ışığın dönüşü ve umut temalarıyla kutlanmaktadır.
Şeva Yelda kelimesi iki bölümden oluşur: Şeb (Şeva): Gece, Yeldâ: En uzun, en karanlık.
Bu nedenle Şeva Yelda, kelime anlamıyla “en uzun gece” demektir. Kuzey Yarımküre’de 21 Aralık’ı 22 Aralık’a bağlayan gece, yılın en uzun gecesi olarak kabul edilir.
ŞEVA YELDA NE ZAMAN KUTLANIR?
Şeva Yelda, 21 Aralık gecesi kutlanır. Bu tarih, kış gündönümüne denk gelir. Gecelerin en uzun olduğu bu noktadan sonra günler uzamaya başlar. Bu nedenle Şeva Yelda, karanlığın sona erip ışığın yeniden güç kazandığı bir dönüm noktası olarak görülür.
ŞEVA YELDA’NIN ANLAMI VE SEMBOLİZMİ
Şeva Yelda yalnızca astronomik bir olay değil, aynı zamanda derin bir sembolik anlam taşır:
Karanlığın zirvesi: Umutsuzlukların ve zorlukların sonu
Işığın dönüşü: Yeni başlangıçlar, umut ve yenilenme
Bereket ve bolluk: Yeni yıl öncesi niyet belirleme
Mitolojik anlam: Eski İran mitolojisinde iyilik tanrısı Ahura Mazda’nın, kötülüğü simgeleyen Angra Mainyu’ya karşı zaferi olarak kabul edilir
Bu yönüyle Şeva Yelda, hem ruhsal hem kültürel bir geçiş gecesidir.
ŞEVA YELDA NERELERDE KUTLANIR?
Şeva Yelda geleneği başta şu ülkelerde yaygındır:
İran
Afganistan
Tacikistan
Özbekistan
Azerbaycan
Türkiye (özellikle Kürt ve Zaza topluluklarında)
Orta Asya ülkeleri
Anadolu’da bu gece; Yılda Gecesi, Yılda Günü veya Kış Gecesi olarak da bilinir.
ŞEVA YELDA’DA NELER YAPILIR?
1. Ailece Bir Araya Gelinir
Yılın en uzun gecesi olduğu için aile bireyleri bir araya gelir. Büyük sofralar kurulur, birlik ve beraberlik ön plana çıkarılır.
2. Şeva Yelda Sofrası Hazırlanır
Sofrada yer alan yiyeceklerin her birinin sembolik bir anlamı vardır:
Nar: Bolluk, bereket ve çoğalma
Karpuz: Yazın bereketini hatırlatma ve sağlık
Kuru yemişler: Kış enerjisi ve dayanıklılık
Hurma, incir: Doğurganlık ve şifa
Çay ve sıcak içecekler: Paylaşım ve sohbet
Kırmızı, yeşil ve altın tonları: Yaşam, umut ve güneş
3. Şiir, Hikâye ve Müzik
Hafız’ın Divanı açılır, gazeller okunur
Masallar anlatılır, eski hikâyeler paylaşılır
Saz, ud veya geleneksel müzikler çalınır
4. Dilek Tutma ve Fal Geleneği
Nar taneleriyle fal bakılır
Karpuz falı yapılan bölgeler vardır
Mum yakılır, dilekler tutulur
5. Ateş Yakma Ritüeli
Bazı bölgelerde ateş yakılarak kötü enerjilerin geride bırakıldığına inanılır. Ateşe dilekler fısıldanır.
ŞEVA YELDA İLE NARDUGAN AYNI MI?
Evet, Şeva Yelda ve Nardugan aynı geceyi ifade eder, ancak isimler farklıdır.
Nardugan, Kürtçe ve Zaza dilinde kullanılan bir isimdir
“Nar + dukan” (nar ağacı / narın ağaçtan düştüğü gün) anlamına gelir
Kürt ve Zaza topluluklarında Şeva Yelda’ya Nardugan Bayramı denir
Nar kırma ritüeli, Nardugan’ın en önemli unsurudur
Yani Nardugan, Şeva Yelda’nın Anadolu’daki yerel adıdır.
TÜRKİYE’DE ŞEVA YELDA (NARDUGAN) NASIL KUTLANIR?
Türkiye’de özellikle Alevi, Kürt ve Zaza topluluklarında hâlâ yaşatılan bir gelenektir:
21 Aralık akşamı aile büyükleri toplanır.
Nar kırılır (taneler ne kadar dağılırsa bereket o kadar artar).
Sofralar kurulur, dualar okunur.
Dilekler tutulur.
