Bilim tarihiyle ilgili ödev yapan pek çok öğrenci, Ay’ın ilk haritasını çizen kişinin kim olduğunu merak ediyor. Öğrenciler, ödevlerinde yer vermek üzere Ay’ın haritasını ilk çizen bilim insanının kim olduğunu öğrenmek istiyor. İşte detaylar...
AY’IN İLK HARİTASINI ÇİZEN BİLİM İNSANI KİMDİR?
Ay’ın ilk haritasını çıkaran ve modern astronomiye yön veren isim, 15. yüzyılın dâhi bilim insanı Ali Kuşçu oldu. Matematikten fiziğe, dil biliminden astronomiye uzanan çok yönlü çalışmalarıyla tarihe adını altın harflerle yazdırdı.
AY’IN İLK HARİTASINI İSLAM BİLİM İNSANI KİMDİR?
Gökyüzü, yıldızlar, Samanyolu, gezegenler ve uçsuz bucaksız karanlık… Bugün hâlâ gizemini koruyan evren, yüzyıllar önce de merak konusuydu. Ancak bu gizemi çözmeye çalışan öncü bilim insanlarından biri, Ali Kuşçu idi. 15. yüzyılda yaşamış olan bu büyük bilgin, Ay’ın ilk haritasını çizen astronom olarak kabul edilir.
Ali Kuşçu, sadece bir astronom değil; aynı zamanda matematikçi, fizikçi ve dil bilimciydi. Onun çalışmaları, İslam dünyasının ve Avrupa’nın bilim tarihinde derin izler bıraktı.
ALİ KUŞÇU AY'IN HARİTASINI İLK NASIL ÇIKARMIŞTIR?
Asıl adı Alaeddin Ali bin Muhammed olan Ali Kuşçu, Semerkant’ta, 1400’lü yılların başında dünyaya geldi. Küçük yaşlarda matematik ve astronomiye ilgi duydu. Eğitimini dönemin en büyük âlimlerinden olan Bursalı Kadızâde Rumi, Gıyâseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî’den aldı. Daha sonra Uluğ Bey Rasathanesi’nde görev alarak gök cisimleri üzerine çalışmalar yaptı.
Burada, gökyüzü hareketlerini inceleyerek Ay’ın yüzey haritasını çıkardı ve bu alanda öncü bir eser olan “Hall-ü Eşkâl-i Kamer” (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı kitabını kaleme aldı. Bu eser, Ay gözlemlerine dayalı ilk sistematik harita olarak kabul edilir.
ALİ KUŞÇU FATİH SULTAN MEHMET
Uluğ Bey’in desteğiyle önemli gözlemler yapan Ali Kuşçu, daha sonra Fatih Sultan Mehmet’in daveti üzerine İstanbul’a geldi. Osmanlı-Akkoyunlu sınırında büyük bir törenle karşılanan Kuşçu, Sahn-ı Seman Medresesi’ne müderris (profesör) olarak atandı. Burada hem öğrenci yetiştirdi hem de bilimsel çalışmalarına devam etti.
İstanbul’un enlem ve boylamını bugünkü değerlerle bire bir hesapladı, ayrıca bir güneş saati sistemi tasarladı. Bu saatlerden örnekleri Sultanahmet Meydanı, Ayasofya Bahçesi ve Galata Kulesi çevresine yerleştirerek halkı zaman kavramıyla tanıştırdı.
AY'IN HARİTASINI GERÇEĞE UYGUN OLARAK İLK ÇIKARAN TÜRK ASTRONOM
Ali Kuşçu’nun Uluğ Bey’le birlikte hazırladığı Zîc adlı yıldız kataloğu, o dönem için eşsiz bir bilimsel başarıydı. Bu katalogda 994 yıldızın konumu ve özellikleri detaylı şekilde yer aldı. Tarihi kaynaklara göre bu bilgiler, Kristof Kolomb’un Amerika seferinde kullandığı navigasyon hesaplamalarına da katkı sağladı.
ALİ KIŞÇU AY İLE İLGİLİ ÇLIŞMALARI
Ali Kuşçu, gökbilim, matematik ve dil bilimi alanlarında 20’den fazla eser kaleme aldı. Eserleri, sadece Osmanlı’da değil, Batı dünyasında da yüzyıllarca okutuldu. Günümüzde dahi NASA, onun katkılarını onurlandırmak amacıyla Ay yüzeyinde bir kratere “Ali Kuşçu” adını verdi.
Ali Kuşçu’nun kurduğu astronomik temel, daha sonraki yüzyıllarda Kopernik, Kepler ve Galileo gibi isimlerin çalışmalarına da dolaylı olarak ilham verdi. Onun gözlem ve hesap yöntemleri, modern astronomi ve matematik için referans kabul ediliyor.
